-
1 manus
[st1]1 [-] manus, mana, manum, arch.: Varr. bon. [st1]2 [-] manŭs, ūs, f.: a - main. - injicere manum alicui: arrêter, empoigner qqn, porter la main sur qqn. - tendere manus ad aliquem (qqf. alicui): tendre les mains vers qqn. - dare (dedere) manus: tendre les mains, se reconnaître vaincu, se rendre. - dare manum alicui: tendre la main à qqn, aider qqn, assister qqn. - plenā manu dare: donner à pleines mains, donner généreusement. - ad manum esse: être tout près. - ad manum intueri aliquid, Plin. 35, 10, 36: regarder qqch de près. - abstinere manus (manum) ab aliquo (ab aliqua re): ne pas toucher à qqn (qqch). - manus conserere: en venir aux mains ou se prendre par la main. - jactare manus: gesticuler. b - bras; trompe (d'éléphant). - manus elephanti: la trompe de l'éléphant. c - main, travail. - urbs manu munitissima: ville très fortifiée par le travail de l’homme. - manum de tabulā, Cic. (prov.): cesse de travailler à ton tableau (= assez, cela suffit). - manus Praxitelis, Mart.: ouvrage de Praxitèle. d - violence, voies de fait. - venire ad manus (in manus): en arriver aux voies de fait, en arriver aux mains. e - écriture (travail de la main). - cognovit et signum et manum suam, Cic. Cat. 3: il reconnut le cachet et son écriture. - tum senex dicitur eam fabulam quam in manibus habebat, Oedipum Coloneum recitasse judicibus,Cic. CM. 7, 22: on dit que le vieillard lut alors aux juges la pièce d'Oedipe à Colone, qu'il avait en chantier (à laquelle il travaillait). - a manu servus, Suet.: esclave secrétaire. - redii ad meam manum, Cic.: maintenant, j'écris moi-même. f - coup (jeu de dés, escrime). - si quas manus remisi cuique exegissem, Suet.: si j'avais exigé le paiement des coups dont j'ai fait grâce à chacun. g - grappin, main de fer, harpon. h - main armée, combat; exploits. - manibus aequis (manu aequā): avec un avantage égal. - aequā manu discedere, Sall. C. 39, 4: quitter le combat avec des avantages égaux. ii - autorité, pouvoir, puissance. - victoria in manu nobis est, Sall. C. 20, 10: la victoire est entre nos mains (la victoire dépend de nous). - in manibus Mars ipse, Virg.: vous avez Mars dans vos mains (= l'issue du combat dépend de vous). - haec non sunt in nostra manu, Cic. Fam. 14, 2, 3: cela ne dépend pas de nous. j - troupe, armée, bande, multitude, foule. k - quelques tournures. - brevi manu, Dig. 23, 3, 43, § 1: immédiatement, sans délai. - longā manu, Dig. 46, 3, 79: lentement. - esse in manibus: être entre les mains, posséder --- être en mains, être sur le métier (on travaille à). - habere aliquid in manibus: avoir qqch sous la main. - servus a manu: secrétaire, scribe. - manu mederi, Cels. praef. 1: être chirurgien. - per manus: avec les mains, de main en main ou par la force, d'assaut, les armes à la main. - per manus alicujus: par les soins de qqn. - per manus libertatem retinere, Sall. J. 31, 22: défendre la liberté les armes à la main. - sub manu (sub manum): à portée de la main, sous la main, tout près; immédiatement, à l'instant. - (ferrea) manus: main de fer, grappin. - mulier viro in manum convenit: une femme tombe sous la puissance légale d’un mari = se marie. - manu misit aliquot, Petr. 42: il affranchit quelques esclaves. - arboris manus: les branches d'un arbre. - manum tollere: lever la main (pour indiquer que l'on se rend). - manus tollere: lever les mains (pour exprimer l'admiration).* * *[st1]1 [-] manus, mana, manum, arch.: Varr. bon. [st1]2 [-] manŭs, ūs, f.: a - main. - injicere manum alicui: arrêter, empoigner qqn, porter la main sur qqn. - tendere manus ad aliquem (qqf. alicui): tendre les mains vers qqn. - dare (dedere) manus: tendre les mains, se reconnaître vaincu, se rendre. - dare manum alicui: tendre la main à qqn, aider qqn, assister qqn. - plenā manu dare: donner à pleines mains, donner généreusement. - ad manum esse: être tout près. - ad manum intueri aliquid, Plin. 35, 10, 36: regarder qqch de près. - abstinere manus (manum) ab aliquo (ab aliqua re): ne pas toucher à qqn (qqch). - manus conserere: en venir aux mains ou se prendre par la main. - jactare manus: gesticuler. b - bras; trompe (d'éléphant). - manus elephanti: la trompe de l'éléphant. c - main, travail. - urbs manu munitissima: ville très fortifiée par le travail de l’homme. - manum de tabulā, Cic. (prov.): cesse de travailler à ton tableau (= assez, cela suffit). - manus Praxitelis, Mart.: ouvrage de Praxitèle. d - violence, voies de fait. - venire ad manus (in manus): en arriver aux voies de fait, en arriver aux mains. e - écriture (travail de la main). - cognovit et signum et manum suam, Cic. Cat. 3: il reconnut le cachet et son écriture. - tum senex dicitur eam fabulam quam in manibus habebat, Oedipum Coloneum recitasse judicibus,Cic. CM. 7, 22: on dit que le vieillard lut alors aux juges la pièce d'Oedipe à Colone, qu'il avait en chantier (à laquelle il travaillait). - a manu servus, Suet.: esclave secrétaire. - redii ad meam manum, Cic.: maintenant, j'écris moi-même. f - coup (jeu de dés, escrime). - si quas manus remisi cuique exegissem, Suet.: si j'avais exigé le paiement des coups dont j'ai fait grâce à chacun. g - grappin, main de fer, harpon. h - main armée, combat; exploits. - manibus aequis (manu aequā): avec un avantage égal. - aequā manu discedere, Sall. C. 39, 4: quitter le combat avec des avantages égaux. ii - autorité, pouvoir, puissance. - victoria in manu nobis est, Sall. C. 20, 10: la victoire est entre nos mains (la victoire dépend de nous). - in manibus Mars ipse, Virg.: vous avez Mars dans vos mains (= l'issue du combat dépend de vous). - haec non sunt in nostra manu, Cic. Fam. 14, 2, 3: cela ne dépend pas de nous. j - troupe, armée, bande, multitude, foule. k - quelques tournures. - brevi manu, Dig. 23, 3, 43, § 1: immédiatement, sans délai. - longā manu, Dig. 46, 3, 79: lentement. - esse in manibus: être entre les mains, posséder --- être en mains, être sur le métier (on travaille à). - habere aliquid in manibus: avoir qqch sous la main. - servus a manu: secrétaire, scribe. - manu mederi, Cels. praef. 1: être chirurgien. - per manus: avec les mains, de main en main ou par la force, d'assaut, les armes à la main. - per manus alicujus: par les soins de qqn. - per manus libertatem retinere, Sall. J. 31, 22: défendre la liberté les armes à la main. - sub manu (sub manum): à portée de la main, sous la main, tout près; immédiatement, à l'instant. - (ferrea) manus: main de fer, grappin. - mulier viro in manum convenit: une femme tombe sous la puissance légale d’un mari = se marie. - manu misit aliquot, Petr. 42: il affranchit quelques esclaves. - arboris manus: les branches d'un arbre. - manum tollere: lever la main (pour indiquer que l'on se rend). - manus tollere: lever les mains (pour exprimer l'admiration).* * *Manus, huius manus, f. g. Main.\Explicita. Quintil. Ouverte, Estendue.\Immunis manus. Horat. Qui n'est point participant du faict, Innocente.\Media manus. Quintil. Main tierce. Bud.\Manus niuea. Catul. Blanche comme neige.\Oculatae nostrae sunt manus, credunt quod Vident. Plau. Je ne croy point en promesses, Il fault payer comptant.\Parca manus. Horat. Chiche.\Plena manu. Cic. A pleine main, Abondamment, Amplement, Copieusement.\Medicas adhibere manus ad vulnera. Virgil. Mettre la main à, etc.\Inter manus arripere aliquem. Plautus. L'enlever à tout les mains.\Manu alicuius cadere. Ouid. Estre tué de la main d'aucun.\Vrbes et agros manu capere. Sallust. Conquerir à force, Prendre.\Collidere manus. Quintil. Frapper des mains l'une contre l'autre.\Dede manus. Lucret. Rens toy, Confesse que tu es vaincu.\Manu docere. Cic. Monstrer au doigt, et clairement enseigner, et comme mener par la main.\Manibus praelium facere. Sallust. Combatre main à main.\Manu fingere. Sene. Faire quelque chose d'art avec cure et soing.\Manum habere sub pallio. Quintil. Estre oiseux.\Imponere manum studiis. Ouid. Mettre la main à l'estude, Estudier.\Vltima manus imposita est coepto. Ouid. Ce que nous avions commencé est achevé.\Nunquam libri illi in manus inciderunt. Cic. Jamais ne tomberent entre mes mains, Jamais je ne les vei.\Manum iniicere, Vide INIICIO. Mettre la main sur aucun, Le prendre au corps, L'arrester en sa personne.\Parere sibi lethum manu. Virgil. Se tuer.\Manus multas poscit hoc opus. Plin. iunior. Ce labeur est grand et requiert beaucoup de gens et grand aide.\Manus remittere in aleae ludo. Sueton. Laisser rejouer son compaignon qui a mal joué, Quicter et donner la main qu'on avoit gaignee et qu'on devoit lever, à celuy qui l'a perdue.\Manum ferulae subducere. Iuuen. Apprendre à l'eschole soubs un maistre, et endurer d'estre batu soubs les autres.\Comites illi tui delecti, manus erant tuae. Cic. Par eulx tu faisois faire ce que tu voulois.\Inter manus aliquid esse dicitur, per translationem. Virg. Qui est en la puissance d'aucun.\Cui plus in manu sit, quam tibi. Plaut. Qui ha plus de quoy, que toy.\Cui ipsi nihil est in manu. Plaut. Qui n'has rien.\In manus sumere. Quintil. Prendre entre les mains et lire.\Omnes maiores natu manus ad Caesarem tendere. Caesar. Tendoyent les mains à Cesar, et luy demandoyent secours, ou se rendoyent à luy.\Breui manu tradere. Vlp. Pour eviter circuit.\Manu longa tradere. Iabolenus. Par une faincte et interpretative apprehension.\Res ad manus, atque ad pugnam veniebat. Cic. On venoit à s'entrebatre pour cest affaire, La chose estoit venue jusques aux cousteaulx.\Venire in manus. Sallust. Venir és mains de ses ennemis.\Versantur inter manus libri, aut scripta. Caelius ad Ciceronem. Quand on les lit, Livres qu'on lit communeement.\Manum non verterim. Cic. Je n'en tourneroye pas la main, Je ne m'en travaille de rien, Je n'en ay que faire, Je n'en iroye pas du banc au feu.\Manus vetant prius, quam penes sese habeant, quicquam credere. Plaut. Je ne croiray point que tu me vueilles rien donner, jusques à ce que je le tiendray.\Totum hominem tibi trado de manu in manum tuam istam. Cic. Je m'en descharge, et vous en charge.\De manibus aliquid amittere. Cic. Laisser de faire quelque chose.\Per manus. Caes. De main en main.\Per manus tradita disciplina vel historia dicitur. Liuius. Quintil. Quand on a apprins quelque chose l'un de l'autre, et non point par escriptures, comme enseignee de pere en filz.\Prae manu pecuniam aliquam dare. Teren. Avant la main, Avancer argent.\Reddidit patri omne aurum quod mihi fuit prae manibus. Plaut. Que j'avoye entre les mains.\Vocontii sub manu vt essent, per quorum loca fideliter mihi pateret iter. Plancus Ciceroni. Prests et appareillez, ou Que j'eusse puissance sur eulx.\Quem ego credo manibus, pedibusque obnixe omnia Facturum. Terent. De tout son povoir.\Conari manibus, pedibus, noctesque et dies. Terent. S'employer du tout à faire quelque chose.\Manupretium. Cic. Le payement des ouvriers, Ce que les ouvriers ont eu pour leur peine, Manifacture.\Manus. Une main de fer, ou croc à accrocher navires.\Manus. Virgil. Quintil. La bande de quelque capitaine, ou toute une armee, Multitude.\Paruula manus. Brutus ad Ciceronem. Une poignee de gents.\Orare pacem manu. Virgil. Par embassadeurs.\Manu mittere seruum, siue diuisim, siue coniunctim legas. Cic. Affranchir un serf, et luy donner liberté.\Manumissio, Verbale. Cic. Manumission, Delivrance de servage faicte du consentement du maistre.\Manufactus, vnica dictione, aut duabus, opponitur Naturali. Cel. Cic. Faict de la main.\Manus. Curtius. Plin. Le museau et trompe d'un elephant.\Manus. Quintil. L'escripture de la propre main d'un chascun.\Epistola, librarii manu est. Cic. C'est de l'escripture de mon secretaire. -
2 aequus
aequus (aecus), a, um, Adj. m. Compar. u. Superl., gleich, I) in sich selbst gleich, 1) eig.: a) von der Oberfläche des Bodens, eben, gerade = wagerecht, horizontal (Ggstz. superior od. inferior, acclivis od. declivis, pronus), locus, qui est ad libellam aequus, Varr.: aequus et planus locus, Cic.: in aequum locum se demittere, in die Ebene, Caes.: paulo aequiore loco consistere, Caes.: ex aequo loco loqui, im Senate (Ggstz. ex inferiore loco, zu den Richtern, die höher saßen, u. ex superiore loco, von der Tribüne zum Volke), Cic.; vgl. ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, in öffentl. u. Privat-Angelegenheiten, Cic. – neutr. subst., aequum, ī, n., das ebene Terrain, die ebene Fläche ( das Niveau), das flache, freie Feld, facile in aequo campi victoriam fore, Liv.: in aequum descendere, degredi, Liv. a.u.: u. in aequum descendere bildl. = sich zu jmd. ganz herablassen, Sen.: ut primum agmen aequo, ceteri per acclive iugum insurgerent, Tac. – auch vom Plateau einer Anhöhe, in aequum eniti, Tac. ann. 2, 80 extr. – b) von andern Gegenständen, gleich, gerade, wagerecht, aequa frons (milit. t.t.), eine gleiche, gerade Linie od. Front, Liv.: statera posita examine aequo (mit gerade stehendem Zünglein = im Gleichgewicht), Suet.
2) übtr.: a) wie unser nicht uneben = günstig, ge legen (Ggstz. iniquus), vom Orte, locum se aequum ad dimicandum dedisse, Caes.: etsi non aequum locum videbat suis, Nep.: ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuit, Liv.: ut quibus locus aequior esset, durch ihre Stellung mehr begünstigt, Liv. – von der Zeit = günstig gelegen, et tempore et loco aequo instructos, Liv.: neque tempore neque loco aequo, Suet.: iudicium aequiore tempore fieri oportere, Cic. fr. – b) vom Gemüt = sich gleichbleibend, gleichmütig, ruhig, gelassen, gleichgültig, zufrieden, geduldig, concedo, et quod animus aequus est et quia necesse est, Cic.: quidquid tribunus plebis loquitur, assuestis aequi (mit Gleichgültigkeit) audire, Liv.: u. so laudationem mortui aequis auribus audivit, Liv.: quod adest memento componere aequus, Hor.: aequam memento rebus in arduis servare mentem, Hor.: praesentibus aequus, zufrieden mit, Hor. – Bes. häufig im adverbial. Abl., aequo (aequiore, aequissimo) animo, mit Gleichmut, mit Gelassenheit, mit Befriedigung, mit Ruhe, getrosten Mutes, ruhig u. getrost, unbesorgt wegen des Ausgangs (Ggstz. animo iniquo), pati (absol.), Plaut.: pati od. ferre m. Akk. od. m. Akk. u. Infin., Cic.: aequiore quidam animo ferunt praecīdi spem suam quam trahi, Sen.: aequissimo animo ferre m. Akk. u. Infin., Suet.: aequo animo servitutem tolerare, Sall.: alqd accipere (aufnehmen), Sall.: animo aequo alqm spectare (zuse hen), Cic.: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8: animo aequissimo mori (Ggstz. animo iniquissimo), Cic. de sen. 83: im Plur., animis libentibus aut aequis alqd remittere, Cic.: eam sententiam haud aequioribus animis quam ipsorum quondam postulatum audire, Liv.
II) der Beschaffenheit, Eigenschaft nach einem andern gleich, 1) eig.: a) gleich = gleich breit, gleich lang, gleich hoch, gleich weit, gleich schwer, α) von Gleichartigem: aequā latitudine, atque ille congesticius agger fuerat, Caes.: aequo fere spatio abesse, Caes.: aequo discrimine, Verg.: sequitur patrem non passibus aequis, begleitet den Vater mit kürzeren Schritten, Verg.: aequis pedibus procedere (vom Distichon), wie aequis numeris (vom Hexameter), Ov.: aequā lance, Cod. Theod.: aequā utrimque librā (im Gleichgewicht) alqd deportare alio, Plin. – β) von Ungleichartigem: urbs erat in summo nubibus aequa iugo, Ov.: aequum arcibus aggerem attollunt, Ov. – b) gleich = gleich verteilt, gleich zugewogen, gleich groß ( wie ἴσος), non tertia portio, verum aequa, Plin.: u. so oft aequis portionibus od. pensionibus (dare, solvere u. dgl.), in gleichen Raten, Liv.: m. Ang. des Vergleichungspunktes durch atque (ac), quam, cum m. Abl., aequo mendicus atque ille opulentissimus censetur censu ad Acheruntem mortuus, Plaut.: cum aequam partem tibi sumpseris, atque populo Romano miseris, Cic.: postulante patre eius, ut aequum ei ius in omnibus provinciis exercitibusque esset, quam erat ipsi, Vell.: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, Ter.: aequo et pari cum civibus iure vivere, Cic.: ut ita sortem aequam sibi cum collega dent, Liv. (u. so m. folg. cum u. Abl. oft bei Liv., s. Fabri Liv. 21, 3, 6).
2) übtr.: a) der innern Beschaffenheit nach gleich, α) übh., gleich = gleichgestellt, leges, Lucr.: in aequa laude ponere, für gleich lobenswert halten, Cic.: aequa condicio, aequum certamen proponitur, Liv.: aequi istuc faciam, das wird mir gleich gelten od. sein (gleichgültig sein), Plaut. mil. 784. – u. so die milit. t.t.: aequa pugna, gleicher, unentschiedener, schwankender, Liv.: aequo proelio od. aequo Marte (εξ ἴσου) discedere, das Gleichgewicht behaupten (Ggstz. superiorem esse od. discedere), Caes. u. Iustin.: so auch aequā manu discedere (Ggstz. superiorem esse), Sall.: u. aequā manu abscessum est, Tac.: aequis manibus dirimere pugnam, Liv.: aequo Marte (mit gleicher Aussicht auf den Sieg) pugnare, Liv., contendere, Flor. u. Curt. – β) der Zahl, den Kräften, dem Range nach gleich, gleichstehend (Ggstz. s uperior od. inferior), numerone an viribus aequi non sumus? Verg. – in superiores contumax, in aequos (gegen seinesgleichen) et pares fastidiosus, in inferiores crudelis, Cornif. rhet.: quia regibus aequa, nedum infima insolita sunt, weil Königen schon Gleichsetzung, geschweige denn die tiefste Erniedrigung etwas Ungewohntes ist, Tac. – dah. γ) die adverb. Ausdrücke: ex aequo, von gleicher Stufe aus, gleichmäßig, in gleichem Maße, auf gleiche Weise, sol ex aequo metā distabat utrāque, Ov.: ex aequo convenit, Tibull.: mundum ex aequo temperantia, was die Welt im Gleichgewicht erhält, Sen. – u. = εξ ἴσου, unter gleichen (politischen) Verhältnissen od. Bedingungen, mit gleichen Rechten (s. Weißenb. Liv. 37, 36, 5), ex aequo venire in amicitiam, Liv.: quae disceptatio ex aequo relicta est? Liv.: pax ex aequo utilis, Tac. – in aequo, auf gleicher Stufe, in gleicher Geltung, -Lage, in gleichen Verhältnissen, -Rechten, gew. mit esse, stare, zB. ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint (gleiche Rechte bei euch haben) ac nos socii; immo ne meliore iure sint, Liv.: quod in aequo est, gleichviel gilt, Sen.: infra deos sumus, non in aequo illis stetimus, stehen nicht mit ihnen auf gleicher Stufe, Sen.: so auch industriosque aut ignavos pax in aequo tenet, auf gleicher Stufe, in gleichen Verhältnissen, Tac.: u. in aequo eum duarum potentissimarum gentium summis imperatoribus posuerunt, sie stellten ihn auf gleiche Stufe mit usw., Liv. – in aequo positum est mit folg. Infin., Val. Max. 6, 9 ext. 9.
b) gleich gegen den einen wie gegen den andern verfahrend, bes. in Rechtssachen, billig (Ggstz. iniquus, iniustus), α) v. Pers., gerecht und billig, unparteiisch, arbiter, Plaut.: praetor, iudex, testis, Cic.: se alci aequum praebere, Cic.: ne plus iniquum possit quam aequum oratio, facite aequi sitis, Ter.: ab aequis atque etiam a propensis in hanc partem colamur, Cic. – β) v. Lebl., billig, recht und billig, iudicia, Cic.: condicio (Ggstz. iniqua versura), Nep.: aequa et honesta postulatio, Cic.: aequa lex et omnibus utilis, Cic.: quam orationem... aequam arbitror videri posse, Liv.: quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Naevium, Cic. – bes. oft aequum est = es ist billig, recht und billig (s. Wagner Plaut. aul. 122 u. Ter. heaut. 949), ut est aequum, Plaut.: deinde postulo, sive aequum est, te oro, Ter.: ut aequum censeo, Plaut.: at quibus verbis? modo »aequum sibi videri«, modo »non iniquum«, Cic.: m. Dat., sicut aequum est homini, Cic.: m. Abl. pers. ( wie dignus), plus vidissem, quam me atque illo aequum foret, für mich u. ihn sich ziemen würde, Plaut.: oft m. Infin. Pass., nunc non aequum est abduci, Plaut.: auch m. Infin. Act., ut facere aequum, Plaut.: meist m. Acc. c. Infin., aequum est vos ignoscere, Ter.: tibi me est aequum parēre, Verg.: aequum esse eum et officio meo consulere et tempori, Cic.: aequius vos erat candidatas venire, es war besser, Plaut.: seltener m. ut u. Konj., aequum tibi videatur, ut ego, alienum quod est, meum esse dicam, Plaut. – neutr. subst., aequum, ī, n., das Billige, die Billigkeit, quid in iure aut in aequo verum aut esset aut non esset, Cic.: utilitas iusti mater et aequi, Hor.: aequa postulare, Liv.: per aequa per iniqua, durch jedes billige oder unbillige Mittel, auf geradem oder ungeradem Wege, um jeden Preis, es koste, was es wolle, Liv. 2, 32, 7. – Abl. aequo bei Komparativen (= quam aequum est), als recht od. billig ist, allzu, nur zu sehr, miser amplius aequo, Plaut.: gravius aequo, Sall.: largius aequo Hor.: flagrantior aequo, Iuven. – oft verb. aequum et bonum u. aequum bonumque od. bl. aequum bonum, was recht und gut, recht und billig ist, das Rechte und Billige, Recht und Billigkeit, aequum bonum colere, Plaut.: fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex iure gentium Bomilcar, Sall.: contra scriptum de aequo et bono dixit, Cic.: neque quicquam queo aequi bonique ab eo impetrare, auf dem Wege der Billigkeit, -der Güte, Plaut.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, wenn du nur ein halbwegs billiges Wort sprichst, Ter.: Superl., hoc optumum atque aequissumum est, Plaut. – dah. als t.t. die Rechtsformel: quod od. quantum aequius melius od. melius aequius, wie es billiger und besser ist, Cic.: u. so utrumque fieri sit melius atque aequius, Quint. – u. endlich die Redensart aequi bonique od. bl. aequi boni facere alqd, etw. nach Rücksichten der Billigkeit beurteilen = etw. gut aufnehmen, sich gern gefallen lassen, sich in etw. fügen, mit etw. fürlieb nehmen, an etw. nicht mäkeln (s. Wagner Ter. heaut. 787), Ter., Liv. u. Cic.
c) gegen andere gelassen, nachsichtig, ihnen gewogen, geneigt, wohlwollend, günstig (Ggstz. iniquus, inimicus), non aequa Pallas, ungünstige, grollende, Verg.: nobilitate inimicā, non aequo senatu, Cic.: aequo Iove, mit Jupiters Wohlwollen od. Beifall, Hor.: adeste aequo animo, schenkt ein geneigtes Gehör, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. prol. 24): minus aequis animis auditus est Scipio, fand weniger geneigtes Gehör, Liv.: aequos adhiberent animos ad pacem accipiendam, möchten sich zur A. des Fr. geneigt zeigen, Liv.: meis aequissimis utuntur auribus, ich höre ihnen mit dem größten Vergnügen zu, Cic.: ne in senatu quidem satis aequis auribus audiebatur, fand er ein recht geneigtes Gehör, Liv.: oculis aequis aspicere, Verg., videre, Curt. – m. Dat., alumnis, Hor.: aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit, Ov.: pater est aequus sorti utrique, meinem V. ist beides genehm, Verg.: ipsis est aër avibus non aequus, nicht heilsam, Verg. – m. in u. Abl. (der nähern Bestimmung), aequus in hoste fuit, Prop. 3, 19, 28. – Plur. subst., aequi, die Freunde (Ggstz. iniqui), gew. verb. aequi et iniqui, od. aequi iniquique, Freund und Feind, Ter., Cic. u. Liv. (s. Wagner Ter. heaut. prol. 27. Fabri Liv. 22, 26, 5): auch m. Genet., absentium aequi, Tac. ann. 6, 36. – / Arch. Nom. Sing. Mask. aequos, Plaut. aul. 187. Ter. adelph. 837. Verg. georg. 2, 225: Akk. Sing. Mask. aequom, Enn. tr. 138 (228). Plaut. capt. 995 u.ö. Ter. eun. 478 u. 870; heaut. 91 u.ö. Cato r.r. 146, 3. – arch. Form aiquos, Akk. aiquon, Corp. inscr. Latin. 1, 196, 27. – arch. Form aecus Enn. tr. 135 (226) u. 161 (147). Pacuv. tr. 32. Verg. Aen. 6, 129; 10, 450; 12, 20 R.; Liv. 42, 47, 3 W. Sen. contr. 9, 3 (26), 1. M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caes. 4, 12. p. 61, 10 N. Gell. 4, 9, 12: aiquom = aequum, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 11.
-
3 aequus
aequus (aecus), a, um, Adj. m. Compar. u. Superl., gleich, I) in sich selbst gleich, 1) eig.: a) von der Oberfläche des Bodens, eben, gerade = wagerecht, horizontal (Ggstz. superior od. inferior, acclivis od. declivis, pronus), locus, qui est ad libellam aequus, Varr.: aequus et planus locus, Cic.: in aequum locum se demittere, in die Ebene, Caes.: paulo aequiore loco consistere, Caes.: ex aequo loco loqui, im Senate (Ggstz. ex inferiore loco, zu den Richtern, die höher saßen, u. ex superiore loco, von der Tribüne zum Volke), Cic.; vgl. ex superiore et ex aequo loco sermones habitos, in öffentl. u. Privat-Angelegenheiten, Cic. – neutr. subst., aequum, ī, n., das ebene Terrain, die ebene Fläche ( das Niveau), das flache, freie Feld, facile in aequo campi victoriam fore, Liv.: in aequum descendere, degredi, Liv. a.u.: u. in aequum descendere bildl. = sich zu jmd. ganz herablassen, Sen.: ut primum agmen aequo, ceteri per acclive iugum insurgerent, Tac. – auch vom Plateau einer Anhöhe, in aequum eniti, Tac. ann. 2, 80 extr. – b) von andern Gegenständen, gleich, gerade, wagerecht, aequa frons (milit. t.t.), eine gleiche, gerade Linie od. Front, Liv.: statera posita examine aequo (mit gerade stehendem Zünglein = im Gleichgewicht), Suet.2) übtr.: a) wie unser nicht uneben = günstig, ge-————legen (Ggstz. iniquus), vom Orte, locum se aequum ad dimicandum dedisse, Caes.: etsi non aequum locum videbat suis, Nep.: ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuit, Liv.: ut quibus locus aequior esset, durch ihre Stellung mehr begünstigt, Liv. – von der Zeit = günstig gelegen, et tempore et loco aequo instructos, Liv.: neque tempore neque loco aequo, Suet.: iudicium aequiore tempore fieri oportere, Cic. fr. – b) vom Gemüt = sich gleichbleibend, gleichmütig, ruhig, gelassen, gleichgültig, zufrieden, geduldig, concedo, et quod animus aequus est et quia necesse est, Cic.: quidquid tribunus plebis loquitur, assuestis aequi (mit Gleichgültigkeit) audire, Liv.: u. so laudationem mortui aequis auribus audivit, Liv.: quod adest memento componere aequus, Hor.: aequam memento rebus in arduis servare mentem, Hor.: praesentibus aequus, zufrieden mit, Hor. – Bes. häufig im adverbial. Abl., aequo (aequiore, aequissimo) animo, mit Gleichmut, mit Gelassenheit, mit Befriedigung, mit Ruhe, getrosten Mutes, ruhig u. getrost, unbesorgt wegen des Ausgangs (Ggstz. animo iniquo), pati (absol.), Plaut.: pati od. ferre m. Akk. od. m. Akk. u. Infin., Cic.: aequiore quidam animo ferunt praecīdi spem suam quam trahi, Sen.: aequissimo animo ferre m. Akk. u. Infin., Suet.: aequo animo servitutem tolerare, Sall.: alqd accipere (aufnehmen), Sall.: animo aequo alqm spectare (zuse-————hen), Cic.: utrum aequo an iniquo animo mortem subieris, iam nihil refert, Lact. 3, 27, 8: animo aequissimo mori (Ggstz. animo iniquissimo), Cic. de sen. 83: im Plur., animis libentibus aut aequis alqd remittere, Cic.: eam sententiam haud aequioribus animis quam ipsorum quondam postulatum audire, Liv.II) der Beschaffenheit, Eigenschaft nach einem andern gleich, 1) eig.: a) gleich = gleich breit, gleich lang, gleich hoch, gleich weit, gleich schwer, α) von Gleichartigem: aequā latitudine, atque ille congesticius agger fuerat, Caes.: aequo fere spatio abesse, Caes.: aequo discrimine, Verg.: sequitur patrem non passibus aequis, begleitet den Vater mit kürzeren Schritten, Verg.: aequis pedibus procedere (vom Distichon), wie aequis numeris (vom Hexameter), Ov.: aequā lance, Cod. Theod.: aequā utrimque librā (im Gleichgewicht) alqd deportare alio, Plin. – β) von Ungleichartigem: urbs erat in summo nubibus aequa iugo, Ov.: aequum arcibus aggerem attollunt, Ov. – b) gleich = gleich verteilt, gleich zugewogen, gleich groß ( wie ἴσος), non tertia portio, verum aequa, Plin.: u. so oft aequis portionibus od. pensionibus (dare, solvere u. dgl.), in gleichen Raten, Liv.: m. Ang. des Vergleichungspunktes durch atque (ac), quam, cum m. Abl., aequo mendicus atque ille opulentissimus censetur censu ad Acheruntem mortuus, Plaut.: cum aequam partem tibi sumpseris, atque po-————pulo Romano miseris, Cic.: postulante patre eius, ut aequum ei ius in omnibus provinciis exercitibusque esset, quam erat ipsi, Vell.: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, Ter.: aequo et pari cum civibus iure vivere, Cic.: ut ita sortem aequam sibi cum collega dent, Liv. (u. so m. folg. cum u. Abl. oft bei Liv., s. Fabri Liv. 21, 3, 6).2) übtr.: a) der innern Beschaffenheit nach gleich, α) übh., gleich = gleichgestellt, leges, Lucr.: in aequa laude ponere, für gleich lobenswert halten, Cic.: aequa condicio, aequum certamen proponitur, Liv.: aequi istuc faciam, das wird mir gleich gelten od. sein (gleichgültig sein), Plaut. mil. 784. – u. so die milit. t.t.: aequa pugna, gleicher, unentschiedener, schwankender, Liv.: aequo proelio od. aequo Marte (εξ ἴσου) discedere, das Gleichgewicht behaupten (Ggstz. superiorem esse od. discedere), Caes. u. Iustin.: so auch aequā manu discedere (Ggstz. superiorem esse), Sall.: u. aequā manu abscessum est, Tac.: aequis manibus dirimere pugnam, Liv.: aequo Marte (mit gleicher Aussicht auf den Sieg) pugnare, Liv., contendere, Flor. u. Curt. – β) der Zahl, den Kräften, dem Range nach gleich, gleichstehend (Ggstz. s uperior od. inferior), numerone an viribus aequi non sumus? Verg. – in superiores contumax, in aequos (gegen seinesgleichen) et pares fastidiosus, in inferiores crudelis, Cornif. rhet.: quia————regibus aequa, nedum infima insolita sunt, weil Königen schon Gleichsetzung, geschweige denn die tiefste Erniedrigung etwas Ungewohntes ist, Tac. – dah. γ) die adverb. Ausdrücke: ex aequo, von gleicher Stufe aus, gleichmäßig, in gleichem Maße, auf gleiche Weise, sol ex aequo metā distabat utrāque, Ov.: ex aequo convenit, Tibull.: mundum ex aequo temperantia, was die Welt im Gleichgewicht erhält, Sen. – u. = εξ ἴσου, unter gleichen (politischen) Verhältnissen od. Bedingungen, mit gleichen Rechten (s. Weißenb. Liv. 37, 36, 5), ex aequo venire in amicitiam, Liv.: quae disceptatio ex aequo relicta est? Liv.: pax ex aequo utilis, Tac. – in aequo, auf gleicher Stufe, in gleicher Geltung, -Lage, in gleichen Verhältnissen, -Rechten, gew. mit esse, stare, zB. ne in aequo hostes vestri nostrique apud vos sint (gleiche Rechte bei euch haben) ac nos socii; immo ne meliore iure sint, Liv.: quod in aequo est, gleichviel gilt, Sen.: infra deos sumus, non in aequo illis stetimus, stehen nicht mit ihnen auf gleicher Stufe, Sen.: so auch industriosque aut ignavos pax in aequo tenet, auf gleicher Stufe, in gleichen Verhältnissen, Tac.: u. in aequo eum duarum potentissimarum gentium summis imperatoribus posuerunt, sie stellten ihn auf gleiche Stufe mit usw., Liv. – in aequo positum est mit folg. Infin., Val. Max. 6, 9 ext. 9.————verfahrend, bes. in Rechtssachen, billig (Ggstz. iniquus, iniustus), α) v. Pers., gerecht und billig, unparteiisch, arbiter, Plaut.: praetor, iudex, testis, Cic.: se alci aequum praebere, Cic.: ne plus iniquum possit quam aequum oratio, facite aequi sitis, Ter.: ab aequis atque etiam a propensis in hanc partem colamur, Cic. – β) v. Lebl., billig, recht und billig, iudicia, Cic.: condicio (Ggstz. iniqua versura), Nep.: aequa et honesta postulatio, Cic.: aequa lex et omnibus utilis, Cic.: quam orationem... aequam arbitror videri posse, Liv.: quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Naevium, Cic. – bes. oft aequum est = es ist billig, recht und billig (s. Wagner Plaut. aul. 122 u. Ter. heaut. 949), ut est aequum, Plaut.: deinde postulo, sive aequum est, te oro, Ter.: ut aequum censeo, Plaut.: at quibus verbis? modo »aequum sibi videri«, modo »non iniquum«, Cic.: m. Dat., sicut aequum est homini, Cic.: m. Abl. pers. ( wie dignus), plus vidissem, quam me atque illo aequum foret, für mich u. ihn sich ziemen würde, Plaut.: oft m. Infin. Pass., nunc non aequum est abduci, Plaut.: auch m. Infin. Act., ut facere aequum, Plaut.: meist m. Acc. c. Infin., aequum est vos ignoscere, Ter.: tibi me est aequum parēre, Verg.: aequum esse eum et officio meo consulere et tempori, Cic.: aequius vos erat candidatas venire, es war besser, Plaut.: seltener m. ut u. Konj., aequum tibi videatur, ut ego, alienum quod est, meum————esse dicam, Plaut. – neutr. subst., aequum, ī, n., das Billige, die Billigkeit, quid in iure aut in aequo verum aut esset aut non esset, Cic.: utilitas iusti mater et aequi, Hor.: aequa postulare, Liv.: per aequa per iniqua, durch jedes billige oder unbillige Mittel, auf geradem oder ungeradem Wege, um jeden Preis, es koste, was es wolle, Liv. 2, 32, 7. – Abl. aequo bei Komparativen (= quam aequum est), als recht od. billig ist, allzu, nur zu sehr, miser amplius aequo, Plaut.: gravius aequo, Sall.: largius aequo Hor.: flagrantior aequo, Iuven. – oft verb. aequum et bonum u. aequum bonumque od. bl. aequum bonum, was recht und gut, recht und billig ist, das Rechte und Billige, Recht und Billigkeit, aequum bonum colere, Plaut.: fit reus magis ex aequo bonoque, quam ex iure gentium Bomilcar, Sall.: contra scriptum de aequo et bono dixit, Cic.: neque quicquam queo aequi bonique ab eo impetrare, auf dem Wege der Billigkeit, -der Güte, Plaut.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, wenn du nur ein halbwegs billiges Wort sprichst, Ter.: Superl., hoc optumum atque aequissumum est, Plaut. – dah. als t.t. die Rechtsformel: quod od. quantum aequius melius od. melius aequius, wie es billiger und besser ist, Cic.: u. so utrumque fieri sit melius atque aequius, Quint. – u. endlich die Redensart aequi bonique od. bl. aequi boni facere alqd, etw. nach Rücksichten der Billigkeit beurtei-————len = etw. gut aufnehmen, sich gern gefallen lassen, sich in etw. fügen, mit etw. fürlieb nehmen, an etw. nicht mäkeln (s. Wagner Ter. heaut. 787), Ter., Liv. u. Cic.c) gegen andere gelassen, nachsichtig, ihnen gewogen, geneigt, wohlwollend, günstig (Ggstz. iniquus, inimicus), non aequa Pallas, ungünstige, grollende, Verg.: nobilitate inimicā, non aequo senatu, Cic.: aequo Iove, mit Jupiters Wohlwollen od. Beifall, Hor.: adeste aequo animo, schenkt ein geneigtes Gehör, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. prol. 24): minus aequis animis auditus est Scipio, fand weniger geneigtes Gehör, Liv.: aequos adhiberent animos ad pacem accipiendam, möchten sich zur A. des Fr. geneigt zeigen, Liv.: meis aequissimis utuntur auribus, ich höre ihnen mit dem größten Vergnügen zu, Cic.: ne in senatu quidem satis aequis auribus audiebatur, fand er ein recht geneigtes Gehör, Liv.: oculis aequis aspicere, Verg., videre, Curt. – m. Dat., alumnis, Hor.: aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit, Ov.: pater est aequus sorti utrique, meinem V. ist beides genehm, Verg.: ipsis est aër avibus non aequus, nicht heilsam, Verg. – m. in u. Abl. (der nähern Bestimmung), aequus in hoste fuit, Prop. 3, 19, 28. – Plur. subst., aequi, die Freunde (Ggstz. iniqui), gew. verb. aequi et iniqui, od. aequi iniquique, Freund und Feind, Ter., Cic. u. Liv. (s. Wagner Ter. heaut. prol.————27. Fabri Liv. 22, 26, 5): auch m. Genet., absentium aequi, Tac. ann. 6, 36. – ⇒ Arch. Nom. Sing. Mask. aequos, Plaut. aul. 187. Ter. adelph. 837. Verg. georg. 2, 225: Akk. Sing. Mask. aequom, Enn. tr. 138 (228). Plaut. capt. 995 u.ö. Ter. eun. 478 u. 870; heaut. 91 u.ö. Cato r.r. 146, 3. – arch. Form aiquos, Akk. aiquon, Corp. inscr. Latin. 1, 196, 27. – arch. Form aecus Enn. tr. 135 (226) u. 161 (147). Pacuv. tr. 32. Verg. Aen. 6, 129; 10, 450; 12, 20 R.; Liv. 42, 47, 3 W. Sen. contr. 9, 3 (26), 1. M. Caes. in Fronto ep. ad M. Caes. 4, 12. p. 61, 10 N. Gell. 4, 9, 12: aiquom = aequum, Corp. inscr. Lat. 1, 196, 11. -
4 aequus
aequus, a, um (aecus, a, um) égal - Lebaigue P. 40 et P. 41 [zapst]¶1 plat, uni, plan: aequus locus, Caes. BG. 7, 28, 2: endroit uni, plaine; dorsum jugi prope æquum Caes. BG. 7, 44, 3: [on savait] que la croupe de la montagne était presque unie; æquiore loco, Caes. BG. 7, 51, 1: sur un terrain plus plat; loqui ex inferiore loco, ex superiore, ex aequo, Cic. de Or. 3, 23: parler d'un lieu plus bas [= devant les tribunaux, les juges siégant plus haut que l'avocat], d'un lieu plus élevé [ = devant le peuple, l'orateur étant à la tribune aux harangues qui dominait la foule], de plain-pied [ = devant le sénat, parce qu'on parlait de sa place] II [n. pris substt] in æquum descendere, Liv. 22, 14, 11, etc.: descendre dans la plaine; in æquo campi, Liv. 5, 38, 4: en plaine II [au fig.] in æquum descendere, Sen. Ben. 2, 13, 2; in æquum deducere Sen. Nat. 4, 13, 4: descendre, ramener au niveau de qqn [zapst]¶2 facile, favorable, avantageux: locus aequus ad dimicandum, Caes. BC. 3, 73, 5: emplacement favorable pour le combat; non æquum locum videbat suis, Nep. Milt. 5, 4: il voyait que l'endroit n'était pas favorable à ses troupes; et loco et tempore æquo, Caes. BC. 1, 85, 2: avec l'avantage à la fois du lieu et des circonstances; locus æquus agendis vineis, Liv. 21, 7, 6: lieu propice à la manoeuvre des mantelets (à pousser les)... [zapst]¶3 [fig.] favorable, bien disposé, bienveillant: mentibus æquis, Virg. En. 9, 234: avec des dispositions favorables; meis aequissimis utuntur auribus, Cic. Fam. 7, 33, 2: ils ont en moi le plus bienveillant auditeur; æquis auribus audire, Liv, 2, 61, 9; 22, 25, 12: écouter d'une oreille favorable; æquis oculis, Virg. En. 4, 372; Curt. 8, 2, 9; Sen. Tranq. 9, 2: d'un oeil favorable II [en parl. des pers.] aequior sibi quam reo, Cic. Dej. 4: mieux disposé pour soi-même que pour l'accusé; nimis æquus aut iniquus, Liv. 38, 55, 4: trop bienveillant ou trop malveillant; æquiores Lacedæmoniis quam Achæis, Liv. 39, 35, 6: plus favorables aux Lacédémoniens qu'aux Achéens, cf. Tac. An. 3, 8 ; 4, 4; quos æquus amavit Juppiter, Virg. En. 6, 129: aimés de Jupiter favorable; Flavianis aequior a tergo (luna), Tac. H. 3, 23: la lune était plus favorable aux Flaviens qui l'avaient dans le dos II [pl. m. pris substt] æqui et iniqui, gens bien et mal disposés, amis et ennemis: Cic. Fam. 3, 6, 6; Liv. 5, 45, 1; 22, 26, 5; Plin. Ep. 9, 1, 3. [zapst]¶4 égal [en parl. de l'âme], calme, tranquille: concedo, quod animus æquus est, Cic. Amer. 145: j'accorde, parce que je suis résigné; aequo animo: avec calme, avec sang-froid, avec résignation: Caes. BC. 1, 75, 1, etc.; Cic. Cat. 1, 20, etc. ; ut eos aequos placatosque dimittas, Cic. Or. 34: [tu parviens] à renvoyer résignés et apaisés ceux [mêmes contre lesquels tu décides]; adversam fortunam æquus tolerat, Tac. An. 5, 8: il supporte avec calme la mauvaise fortune. [zapst]¶5 égal, équitable, juste: aequa sententia, Cic. Fin. 2, 37: sentence équitable; aequae condiciones, Caes. BC. 1, 26, 4: conditions équitables; causa aequa, Cic. Off. 3, 38: cause juste; aequus judex, Cic. Verr. 1, 72, etc.: juge équitable II æquum est, il est juste, il convient [avec prop. inf.]: quinquaginta annorum possessiones moveri non nimis æquum putabat, Cic. Off. 2, 81: à ses yeux, il n'était guère juste de déposséder d'une propriété de cinquante ans; [avec ut] aequum videtur tibi ut... dicam, Plaut. Rud. 1230: il te paraît juste que je dise, cf. Sen. Contr. 9, 3 (26), 1; Mart. 1, 114, 5; [avec quin] Plaut. Trin. 588 II [n. sing. pris substt] æquum, i, l'équité: quid in jure aut in æquo verum esset, Cic. Br. 145: [découvrir] ce qu'il y a le vrai dans le droit écrit et dans l'équité; in rebus iniquissimis quid potest esse æqui? Cic. Phil. 2, 75: peut-il être question de justice dans les choses les plus injustes? plus æquo, Cic. Læl. 58: plus que de raison; æquum colens animus, Sen. Ben. 3, 15, 1: une âme qui a le culte de la justice II æquum bonum, l'équitable et le bien; a quo nec præsens nec absens quicquam æqui boni impetravit, Cic. Phil. 2, 94: de qui ni présent ni absent il n'a jamais obtenu rien de juste ni de bien; si aliquam partem æqui bonique dixeris, Ter. Phorm. 637: si tu as des prétentions tant soit peu raisonnables; æquum bonum tutatus est, Cic. Br. 198: il défendit le droit naturel, cf. 143; aequi boni facere aliquid, trouver bon qqch, s'en accommoder: Ter. Haut. 787; Cic. Att. 7, 7, 4; Liv. 34, 22, 13; [sans boni]: æqui istuc facio, Plaut. Mil. 784: cela m'est égal II quod (quantum) æquius melius ou melius æquius, Cic. Off. 3, 61: comme il est plus équitable et meilleur, en tout bien et toute justice. [zapst]¶6 égal [par comparaison]: æqua parta cum P. fratre gloria, Cic. Mur. 31: ayant acquis une gloire égale à celle de son frère Publius; æquo jure cum ceteris, Liv. 21, 3, 6: avec les mêmes droits que les autres, cf. 10, 24, 16 ; 26, 24, 3; æqua fere altitudine atque ille fuerat, Caes. BC. 2, 15, 1: de la même hauteur à peu près que l'autre avait été; condiciones pacis æquas victis ac victoribus fore, Liv. 9, 4, 3: que les conditions de paix seraient égales pour les vaincus et pour les vainqueurs; qua Cannensi clades, Liv. 27, 49, 5: défaite égale à celle de Cannes; aequa divinis, Sen. Vit. 16, 2: des avantages égaux à ceux des dieux; aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Cæsaris, Caes. BG. 1, 43, 1: à une distance à peu près égale du camp d'Arioviste et du camp de César II aequa pars, Caes. BC. 3, 10, 7: une part égale; pensionibus æquis, Liv. 30, 37, 5: par paiements égaux; aequis manibus, Liv. 27, 13, 5; Tac. An. 1, 63; aequa manu, Sall. C. 39, 4; æquo proelio, Caes. BC. 3, 112, 7; æquo Marte, Liv. 2, 6, 10: avec des avantages égaux, le succès étant balancé, sans résultat décisif; aequis viribus, Liv. 7, 33, 5: avec des forces égales; in æqua causa populorum, Cic. Verr. 5, 49: quand la cause des deux peuples était la même; æquo jure, Cic. Off. 1, 121: avec l'égalité de droit, cf. Liv. 3, 53, 9; 6, 37, 4; æqua libertas, Cic. Rep. 1, 47; Liv. 4, 5, 5: liberté égale [pour tous] II [expression adverbiale] ex æquo, à égalité, sur le pied de l'égalité: Liv. 7, 30, 2; Sen. Ep. 121, 23; Tac. H. 4, 64, etc.; adversam ejus fortunam ex æquo detrectabant, Tac. H. 2, 97: ils se désintéressaient à un égal degré de son malheureux sort; in aequo esse, être au même niveau, être égal: Tac. An. 2, 44 ; H. 2, 20; in æquo aliquem alicui ponere, Liv. 39, 50, 11: placer une personne sur le même rang qu'une autre; in æquo utramque ponit repulsam, Sen. Ben. 5, 6. 7: il met sur la même ligne les deux refus; in æquo alicui stare, Sen. Ben. 2, 29, 2: se tenir au même niveau que qqn. =====]] arch. aiquom = æquum S.C. Bacch. CIL. 1, 196, 27; d. les mss souvent aequos = æquus, æquom = æquum, aecum = æquum.* * *aequus, a, um (aecus, a, um) égal - Lebaigue P. 40 et P. 41 [zapst]¶1 plat, uni, plan: aequus locus, Caes. BG. 7, 28, 2: endroit uni, plaine; dorsum jugi prope æquum Caes. BG. 7, 44, 3: [on savait] que la croupe de la montagne était presque unie; æquiore loco, Caes. BG. 7, 51, 1: sur un terrain plus plat; loqui ex inferiore loco, ex superiore, ex aequo, Cic. de Or. 3, 23: parler d'un lieu plus bas [= devant les tribunaux, les juges siégant plus haut que l'avocat], d'un lieu plus élevé [ = devant le peuple, l'orateur étant à la tribune aux harangues qui dominait la foule], de plain-pied [ = devant le sénat, parce qu'on parlait de sa place] II [n. pris substt] in æquum descendere, Liv. 22, 14, 11, etc.: descendre dans la plaine; in æquo campi, Liv. 5, 38, 4: en plaine II [au fig.] in æquum descendere, Sen. Ben. 2, 13, 2; in æquum deducere Sen. Nat. 4, 13, 4: descendre, ramener au niveau de qqn [zapst]¶2 facile, favorable, avantageux: locus aequus ad dimicandum, Caes. BC. 3, 73, 5: emplacement favorable pour le combat; non æquum locum videbat suis, Nep. Milt. 5, 4: il voyait que l'endroit n'était pas favorable à ses troupes; et loco et tempore æquo, Caes. BC. 1, 85, 2: avec l'avantage à la fois du lieu et des circonstances; locus æquus agendis vineis, Liv. 21, 7, 6: lieu propice à la manoeuvre des mantelets (à pousser les)... [zapst]¶3 [fig.] favorable, bien disposé, bienveillant: mentibus æquis, Virg. En. 9, 234: avec des dispositions favorables; meis aequissimis utuntur auribus, Cic. Fam. 7, 33, 2: ils ont en moi le plus bienveillant auditeur; æquis auribus audire, Liv, 2, 61, 9; 22, 25, 12: écouter d'une oreille favorable; æquis oculis, Virg. En. 4, 372; Curt. 8, 2, 9; Sen. Tranq. 9, 2: d'un oeil favorable II [en parl. des pers.] aequior sibi quam reo, Cic. Dej. 4: mieux disposé pour soi-même que pour l'accusé; nimis æquus aut iniquus, Liv. 38, 55, 4: trop bienveillant ou trop malveillant; æquiores Lacedæmoniis quam Achæis, Liv. 39, 35, 6: plus favorables aux Lacédémoniens qu'aux Achéens, cf. Tac. An. 3, 8 ; 4, 4; quos æquus amavit Juppiter, Virg. En. 6, 129: aimés de Jupiter favorable; Flavianis aequior a tergo (luna), Tac. H. 3, 23: la lune était plus favorable aux Flaviens qui l'avaient dans le dos II [pl. m. pris substt] æqui et iniqui, gens bien et mal disposés, amis et ennemis: Cic. Fam. 3, 6, 6; Liv. 5, 45, 1; 22, 26, 5; Plin. Ep. 9, 1, 3. [zapst]¶4 égal [en parl. de l'âme], calme, tranquille: concedo, quod animus æquus est, Cic. Amer. 145: j'accorde, parce que je suis résigné; aequo animo: avec calme, avec sang-froid, avec résignation: Caes. BC. 1, 75, 1, etc.; Cic. Cat. 1, 20, etc. ; ut eos aequos placatosque dimittas, Cic. Or. 34: [tu parviens] à renvoyer résignés et apaisés ceux [mêmes contre lesquels tu décides]; adversam fortunam æquus tolerat, Tac. An. 5, 8: il supporte avec calme la mauvaise fortune. [zapst]¶5 égal, équitable, juste: aequa sententia, Cic. Fin. 2, 37: sentence équitable; aequae condiciones, Caes. BC. 1, 26, 4: conditions équitables; causa aequa, Cic. Off. 3, 38: cause juste; aequus judex, Cic. Verr. 1, 72, etc.: juge équitable II æquum est, il est juste, il convient [avec prop. inf.]: quinquaginta annorum possessiones moveri non nimis æquum putabat, Cic. Off. 2, 81: à ses yeux, il n'était guère juste de déposséder d'une propriété de cinquante ans; [avec ut] aequum videtur tibi ut... dicam, Plaut. Rud. 1230: il te paraît juste que je dise, cf. Sen. Contr. 9, 3 (26), 1; Mart. 1, 114, 5; [avec quin] Plaut. Trin. 588 II [n. sing. pris substt] æquum, i, l'équité: quid in jure aut in æquo verum esset, Cic. Br. 145: [découvrir] ce qu'il y a le vrai dans le droit écrit et dans l'équité; in rebus iniquissimis quid potest esse æqui? Cic. Phil. 2, 75: peut-il être question de justice dans les choses les plus injustes? plus æquo, Cic. Læl. 58: plus que de raison; æquum colens animus, Sen. Ben. 3, 15, 1: une âme qui a le culte de la justice II æquum bonum, l'équitable et le bien; a quo nec præsens nec absens quicquam æqui boni impetravit, Cic. Phil. 2, 94: de qui ni présent ni absent il n'a jamais obtenu rien de juste ni de bien; si aliquam partem æqui bonique dixeris, Ter. Phorm. 637: si tu as des prétentions tant soit peu raisonnables; æquum bonum tutatus est, Cic. Br. 198: il défendit le droit naturel, cf. 143; aequi boni facere aliquid, trouver bon qqch, s'en accommoder: Ter. Haut. 787; Cic. Att. 7, 7, 4; Liv. 34, 22, 13; [sans boni]: æqui istuc facio, Plaut. Mil. 784: cela m'est égal II quod (quantum) æquius melius ou melius æquius, Cic. Off. 3, 61: comme il est plus équitable et meilleur, en tout bien et toute justice. [zapst]¶6 égal [par comparaison]: æqua parta cum P. fratre gloria, Cic. Mur. 31: ayant acquis une gloire égale à celle de son frère Publius; æquo jure cum ceteris, Liv. 21, 3, 6: avec les mêmes droits que les autres, cf. 10, 24, 16 ; 26, 24, 3; æqua fere altitudine atque ille fuerat, Caes. BC. 2, 15, 1: de la même hauteur à peu près que l'autre avait été; condiciones pacis æquas victis ac victoribus fore, Liv. 9, 4, 3: que les conditions de paix seraient égales pour les vaincus et pour les vainqueurs; qua Cannensi clades, Liv. 27, 49, 5: défaite égale à celle de Cannes; aequa divinis, Sen. Vit. 16, 2: des avantages égaux à ceux des dieux; aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Cæsaris, Caes. BG. 1, 43, 1: à une distance à peu près égale du camp d'Arioviste et du camp de César II aequa pars, Caes. BC. 3, 10, 7: une part égale; pensionibus æquis, Liv. 30, 37, 5: par paiements égaux; aequis manibus, Liv. 27, 13, 5; Tac. An. 1, 63; aequa manu, Sall. C. 39, 4; æquo proelio, Caes. BC. 3, 112, 7; æquo Marte, Liv. 2, 6, 10: avec des avantages égaux, le succès étant balancé, sans résultat décisif; aequis viribus, Liv. 7, 33, 5: avec des forces égales; in æqua causa populorum, Cic. Verr. 5, 49: quand la cause des deux peuples était la même; æquo jure, Cic. Off. 1, 121: avec l'égalité de droit, cf. Liv. 3, 53, 9; 6, 37, 4; æqua libertas, Cic. Rep. 1, 47; Liv. 4, 5, 5: liberté égale [pour tous] II [expression adverbiale] ex æquo, à égalité, sur le pied de l'égalité: Liv. 7, 30, 2; Sen. Ep. 121, 23; Tac. H. 4, 64, etc.; adversam ejus fortunam ex æquo detrectabant, Tac. H. 2, 97: ils se désintéressaient à un égal degré de son malheureux sort; in aequo esse, être au même niveau, être égal: Tac. An. 2, 44 ; H. 2, 20; in æquo aliquem alicui ponere, Liv. 39, 50, 11: placer une personne sur le même rang qu'une autre; in æquo utramque ponit repulsam, Sen. Ben. 5, 6. 7: il met sur la même ligne les deux refus; in æquo alicui stare, Sen. Ben. 2, 29, 2: se tenir au même niveau que qqn. =====]] arch. aiquom = æquum S.C. Bacch. CIL. 1, 196, 27; d. les mss souvent aequos = æquus, æquom = æquum, aecum = æquum.* * *AEquus, Adiectiuum. Plain et uni.\AEquum campi. Liu. La plaine d'un champ.\Ex aequo loco dicere. Cic. Parler compaignon à compaignon.\AEquus. Cic. Juste, Qui ne porte point plus de faveur et d'affection à l'un qu'à l'autre.\AEquus, pro AEqualis. Terent. Esgal. \ Vtinam esset mihi pars aequa amoris tecum. Terent. Que tu m'aimasses autant que je t'aime.\AEquus alicui. Humain à aucun, Bening et gratieux, Qui ne le traicte point rigoureusement.\Se aequum praebere sibiipsi. Cic. Garder bien son droict.\Se aequum praebere alteri. Cic. Faire droict et raison à autruy, et ne luy point estre rigoureux.\AEquum esse alicui. Terent. Scavoir bon gré à aucun, N'estre point marri contre luy d'avoir faict quelque chose, Estre content de luy, Luy estre plus doulx et gratieux, Le supporter et excuser.\AEquus animus. Courage qui endure tout sans se contrister, Qui prend tout en gré et patience, qui ne s'esmeut de rien.\Animo aequissimo mori. Cic. Mourir voluntiers, et sans regret.\Facile et aequo animo carebam. Cic. Il ne me grevoit point de ne les point avoir, Je m'en passoye bien aiseement.\AEquo animo attendere. Terent. Ouir voluntiers.\Animo aequo esse de re aliqua. Cic. Ne se soulcier point de quelque chose, Ne s'en chaloir.\Animus aequus est. Cic. Je ne m'en soulcie point.\Animo haud aequo expectare comites. Horat. Attendre impatiemment et avec mal contentement.\Conditio aequa. Cic. Parti et condition qui n'est point plus avantageuse à l'un qu'à l'autre.\Discrimen aequum. Virg. Pareille ou esgale distance.\AEquus iudex: cui contrarium est Iniquus. Cic. Juge juste, Qui garde bien le droict des parties, Juge esgal et equitable.\Nimis aequus iudex. Liu. Favorable. B.\Vide quam me sis vsurus aequo. Cic. Regarde que tu me trouveras raisonnable et equitable.\Nunquam te aequo vsus sum. Tu m'as tousjours faict du pis que tu as peu. B.\Magistratus aequus. Cic. Juste, et qui n'est point favorable ne accepteur de personnes.\Mens aequa. Horat. Constante, Telle en adversité qu'en prosperité.\Oculis aequis aliquem aspicere. Virgil. Regarder voluntiers et de bon cueur.\AEqua atque honesta postulatio. Cic. Raisonnable et honneste demande.\AEqui et iniqui. Cic. Amis et ennemis, Bien vueillants et mal vueillants, Favorisants et desfavorisants.\AEqui et pares. Author ad Heren. Esgauls et pareils.\AEquum, absolute et per se positum, pro Aequitate. Equité.\Seruantissimus aequi. Virg. Qui va selon equité, et à la bonne foy.\Non aequum dicis. Terent. Il n'y a point de raison en ce que tu dis.\Non aequum facis. Ter. Ce que tu fais, n'est point raisonnable.\AEquum postulare. Cic. Demander la raison, et ce qui est equitable.\AEquum est. Terent. C'est la raison, Il appartient bien.\AEquo concretius. Lucret. Plus espez que de raison.\AEquum et bonum quum dicimus, absolutam bonitatem, aequitatemque significamus. Terent. La bonne et vraye equité, qui ne regarde point la rigueur de droict.\AEquum et bonum colere. Plaut. Aller selon droict et raison, Aller à l'equité.\AEquum et bonum habere. Cic. Avoir bon droict, Avoir bonne cause, Avoir l'equité pour soy.\AEquum bonum dicere. Terent. Parler raisonnablement, Aller à la raison, offrir quelque parti raisonnable.\Pro aequo et bono dicere. Cic. Pour l'equité.\AEqui boni facere: vel, AEqui bonique facere. Cic. Prendre en bien, ou en bonne part.\AEquum bonumve impetrare. Cic. Obtenir de quelcun ce qui est de raison.\Ex aequo et bono facere. Terent. Faire à la bonne foy.\Ex aequo et bono viuere. Vivre selon Dieu et raison.\Ex aequo conuiuentes. Sueton. Per à compaignon. B.\Vsurpare officia prope ex aequo. Sueton. Per à compaignon. B. -
5 manus
1.mănus, ūs (dat. manu for manui:I.alternae manu,
Prop. 1, 11, 12; 2, 1, 60), f. [root man-, ma-, to measure; Sanscr. ma, measure, moon; cf. Germ. Mond, moon, and O. H. Germ. mund, hand; Angl.-Sax. mund], a hand.Lit.:II.quam vero aptas, quamque multarum artium ministras manus natura homini dedit!
Cic. N. D. 2, 60, 150:vas in manus sumere,
id. Verr. 2, 4, 27, § 62:Epicurum in manus sumere, i. e. scripta Epicuri,
id. Tusc. 2, 3, 8:pyxidem in manu tenere,
id. Cael. 26, 63:manum porrigere ad tradendum aliquid,
id. ib.:de manibus deponere,
to lay out of one's hands, lay down, id. Ac. 1, 1, 2. ponere, id. Q. Fr. 1, 1, 8:extorquere,
to wrest from one's hands, id. Cat. 1, 6, 13:e manibus dimittere,
to let go out of one's hands, id. Or. 30, 105: manum ad os apponere, i. e. to lay the finger on the lips in token of secrecy, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4: alicui in manu esse, to be obvious, clear:neque mihi in manu Jugurtha qualis foret,
Sall. J. 14, 4:(feminas) in manu esse parentium, fratrum, virorum,
subject to, Liv. 34, 2, 11; cf.:minus filiae uxores sorores quibusdam in manu erunt,
id. 34, 7, 11: in manibus esse, to be in everybody's hands, to be well known:est in manibus oratio,
Cic. Lael. 25, 96:est in manibus laudatio,
id. Sen. 4, 12; id. Brut. 33, 125.—Also, to be near:hostes sunt in manibus,
near to us, close by us, upon us, Caes. B. G. 2, 19, 7; also, to be present: attendere, quae in manibus sunt, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 1; Verg. A. 10, 280: in manibus habere, to have in hand, to be engaged on a thing:omnia, quae in manibus habebam, abjeci,
Cic. Att. 13, 47, 1:habeo opus magnum in manibus,
id. Ac. 1, 1, 2:philosophi quamcunque rem habent in manibus, in eam, etc.,
id. Tusc. 5, 7, 18; id. Sen. 7, 22; id. Cael. 27, 65:milites bellum illud, quod erat in manibus, reliquisse,
id. Rep. 2, 37, 63; cf.:dum occasio in manibus esset,
Liv. 7, 36, 10:inimicorum in manibus mortuus est,
among, Cic. Inv. 1, 55, 108:manu tenere,
to know for certain, id. Brut. 80, 277.— Pass.:manibus teneri,
to be certain, evident, Cic. Sest. 32, 69: habere in manibus, to fondle, caress, make much of:sic in manibus (inimicum meum) habebant, sic fovebant, etc.,
id. Fam. 1, 9, 10:in manus venire,
to come to hand, id. Q. Fr. 2, 15, b, 1:proelium in manibus facere,
to fight at close quarters, Sall. J. 57, 4:ad manum habere,
to have at hand, have in readiness, Quint. 12, 5, 1:ad manum esse,
at hand, in hand, near, Liv. 9, 19: ad manum venire or accedere, to come hand to hand, come to close quarters:nonnumquam etiam res ad manus, atque ad pugnam veniebat,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28; Nep. Eum. 5, 2; Liv. 2, 30:ut venere in manus,
Tac. A. 2, 80:ut ventum in manus,
id. H. 4, 71:adire manum alicui, v. 1. adeo: ad manum intueri aliquid,
at hand, close by, hard by, Plin. 35, 10, 36, § 97:prae manu or manibus,
at hand, in readiness, in hand, Plaut. Bacch. 4, 3, 10; App. M. 6, p. 180, 32; Ter. Ad. 5, 9, 23; Gell. 19, 8:quem servum ille habuit ad manum,
Cic. de Or. 3, 60, 225:servus a manu,
i. e. a scribe, secretary, Suet. Caes. 74:de manu dare,
to give with one's own hand, Lampr. Alex. Sev. 37: de manu in manum quippiam tradere, to deliver from hand to hand, i. e. with great care, Cic. Fam. 7, 5, 2: manum ferulae subducere, to take the hand from the rod, i. e. to be too old for the rod, Juv. 1, 15: e manu (for eminus; opp. cominus), from a distance: quae mea cominus machaera atque hasta hostibit e manu, Enn. ap. Fest. s. v. redhostire, p. 270 Müll. (Trag. v. 212 Vahl.): plenā manu, with a full or plentiful hand, bountifully, liberally:plenā manu dare,
abundantly, Sen. Ben. 1, 7, 2; id. Ep. 120, 10; id. ad Polyb. 9, 7;so trop.: Hortalus, quam plenā manu nostras laudes in astra sustulit,
Cic. Att. 2, 25, 1; so,plenis manibus pecuniam largiri,
Lact. 3, 16, 15; cf.:quemquam vacuis a se manibus abire pati,
Sen. Brev. Vit. 14, 5: manibus pedibusque aliquid facere (Greek pux kai lax), with hands and feet, i. e. with all one's power, with might and main, Ter. And. 1, 1, 134:per manus,
with the hands, Caes. B. G. 6, 37:per manus servulae,
by her assistance, Cic. Att. 1, 12, 3: per manus tradere, to deliver from hand to hand, from mouth to mouth, to hand down from father to son:traditae per manus religiones,
Liv. 5, 51: per manus, also, by force, by main force, forcibly:per manus libertatem retinere,
Sall. J. 31, 22: inter manus, in one's hands, under one's hands:agger inter manus proferebatur,
Caes. B. C. 2, 2:villa crescit inter manus,
Sen. Ep. 12, 1:nihil adhuc inter manus habui cui majorem sollicitudinem praestare deberem,
Plin. Ep. 2, 5, 2:scripta quae inter manus habes,
are occupied with, id. ib. 5, 5, 7.— Trop., palpable, evident:ante oculos interque manus sunt omnia vestras,
Verg. A. 11, 311; cf.:manus inter parentum,
id. ib. 2, 681: inter manus, also, in one's hands, in one's arms:abripite hunc intro actutum inter manus,
Plaut. Most. 2, 1, 38:e convivio auferri,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28: sub manu and sub manum, at hand, near, readily, immediately, on the instant: Vocontii sub manu ut essent, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 23, 2:quo celerius, ac sub manum annuntiari cognoscique posset, quid in provincia quāque gereretur, etc.,
Suet. Aug. 49; Sen. Ep. 71, 1: sub manus succedere, according to one's wish, [p. 1112] Plaut. Mil. 3, 2, 59: alicujus manu esse, to be from or by one's hand:epistulae quae quidem erant tua manu,
Cic. Att. 7, 2, 3; cf. id. ib. 8, 13, 1 (cf. II. C. infra): manu, with the hand, by hand, i. e. artificially, opp. to naturally, by nature: manu sata, i. e. by the hand of man, opp. to what grows wild. Caes. B. C. 3, 44:urbs manu munitissima,
Cic. Verr. 2, 2, 2, § 4:quaedam ingenia manu, quod aiunt, facienda sunt,
Sen. Ep. 52, 1:quidam et liberos ejurent et orbitatem manu faciant,
id. ad Marc. 19, 2: morbi, quos manu fecimus, i. e. which we produce by our own fault (e. g. by intemperance), Sen. Brev. Vit. 3, 3: oratio manu facta, artificial, elaborate, opp. to natural, simple, id. Ep. 115, 2: manu mederi, to be a surgeon, Cels. praef. 1: manibus aequis or manu aequā, with equal advantage:manibus aequis abscessum est,
Tac. A. 1, 63:aequā manu discedere,
to come off with equal advantage, Sall. C. 39, 4: manus afferre, to lay hands on; trop., to destroy or weaken:qui diutius torqueri patitur, quem protinus potest liberare, beneficio suo manus affert,
Sen. Ben. 2, 5, 3:manum inicere alicui,
to lay the hand on one, to detain, arrest him, Cic. Rosc. Com. 16, 48: manum dare, to give or lend a hand, to help, assist, Quint. 2, 3, 7: manus dare or dedere, to give the hands to be bound; hence, in gen., to give up, yield, surrender:perpende, et, si tibi vera videntur, Dede manus, aut, si falsum est, accingere contra,
Lucr. 2, 1043:fateor, manus vobis do,
Plaut. Pers. 5, 2, 72:donicum aut certe vicissent, aut victi manum dedissent,
Nep. Ham. 1; cf. Caes. B. G. 5, 31; Cic. Att. 2, 22, 2; Ov. H. 4, 14; 17, 260; Verg. A. 11, 568; Lact. 5, 1, 3:brevi manu,
immediately, without delay, Dig. 23, 3, 43, § 1:longā manu,
slowly, tediously, ib. 46, 3, 79: manum tollere, to raise the hand in token of an intention to yield, to yield, submit: cedo et tollo manum, Cic. Fragm. ap. Lact. 3, 28: manus tollere, to raise the hands in token of admiration or astonishment, Cic. Ac. 2, 19, 63: manus tendere ad aliquem, less freq. alicui, to stretch out the hands to one to implore assistance, Caes. B. G. 2, 13; Cic. Font. 17, 38:quae Romanis manus tendebant,
Caes. B. G. 7, 48:dextram Italiae,
Cic. Phil. 10, 4, 9:manu sternere aliquem,
with the sword, Verg. A. 9, 702: utrāque manu, with both hands, i. e. willingly, readily, Mart. 1, 16, 9:manus manum lavat,
one hand washes the other, one helps the other, Sen. Apoc. 9 fin.; Petr. c. 45, 13; Plin. 35, 10, 36, § 80: manum non vertere, not to turn the hand, prov. for to take no pains, make no effort:qui se fatentur virtutis causā ne manum quidem versuros fuisse,
Cic. Fin. 5, 31, 93; cf. App. Mag. p. 311.Transf.A.The hand as the instrument used in fight; hence, personal valor, bravery:2.ne usu manuque reliquorum opinionem fallent,
Caes. B. C. 3, 86:manu fortissimus,
Liv. 39, 40:manu fortis,
Nep. Dat. 1, 3:manu vincere,
Ov. M. 1, 448:manu capere urbes,
by force of arms, Sall. J. 5, 5:manum committere Teucris,
to fight, Verg. A. 12, 60; so,conserere manum,
Liv. 21, 39; 25, 11; 27, 33:conferre manum,
Liv. 10, 43; Verg. A. 12, 345:in proelia Ferre manum,
id. ib. 5, 403; cf.:et vice teli saevit nuda manus,
Juv. 15, 54.—Force, violence, fighting, close combat:B.res venit ad manus atque ad pugnam,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 28:venire ad manum,
Liv. 2, 30:accedere ad manum,
Nep. Eum. 5:in manus venire,
to come to an engagement, come to close quarters, Sall. J. 89, 2:pugna jam ad manus venerat,
Liv. 2, 46:non manu, neque vi,
force, violence, Sall. J. 31, 18; so Tac. Agr. 9.—Of the hand of an artist:C.manus extrema non accessit ejus operibus,
the last hand, the finishing touch, Cic. Brut. 33, 126: aptius a summā conspiciare manu, when you have given yourself the finishing touch, i. e. have completed your toilet, Ov. A. A. 3, 225:carmen nondum recepit ultimam manum,
has not yet received the last polish, Petr. 118.—Hence, extremam bello Imponere manum, to put the finishing hand to the war, to bring it to a close, Verg. A. 7, 573.—Prov.: manum de tabula, lit., the hand from the picture, i. e. enough, Cic. Fam. 7, 25, 1.—A hand, handwriting; in gen., work, workmanship:D.librarii manus,
Cic. Att. 8, 13, 1: Alexidis manum amabam, quod tam prope accedebat ad similitudinem tuae litterae, id. ib. 7, 2, 3:manum suam cognovit,
id. Cat. 3, 5, 12:propter emissam ab eis manum,
Dig. 22, 3, 15:Praxitelis manus, Scopaeque,
Mart. 4, 39, 3:artificum,
Verg. A. 1, 455.—For pars, a side:E.est ad hanc manum sacellum,
Ter. Ad. 4, 2, 37:a laeva conspicienda manu,
Ov. A. A. 3, 307. —In throwing dice, a stake: quas manus remisi, to throw up the stakes, Aug. ap. Suet. Aug. 71.—F.In fencing, a thrust, hit, blow:G.rectae, aversae, tectaeque manus,
Quint. 9, 1, 20:prima, secunda, tertia, quarta,
the prime, second, tierce, quart, id. 5, 13, 54.—The trunk of an elephant:H.manus etiam data elephantis,
Cic. N. D. 2, 47, 120; Curt. 8, 14, 27; Sil. 9, 628.—The fore-paws of bears, Plin. 8, 36, 54, § 130.—K.The branches on a tree:L.(platanus) cui lnnumerae manus,
Stat. S. 2, 3, 39:fraxineae,
Pall. Insit. 60.—In milit. lang.: ferreae manus, iron hooks with which an enemy's ship was grappled, grappling-irons:M.manus ferreas atque harpagones paraverant,
Caes. B. C. 1, 57:in advenientes hostium naves ferreas manus inicere,
Liv. 36, 44 fin.:manus ferreas excogitare,
Front. Strat. 2, 3, 24; Plin. 7, 56, 57, § 209; Curt. 4, 9, 2; Aur. Vict. Vir. Ill. 38; Luc. 3, 635.—Also milit., an armed force, corps of soldiers:2.si nova manus cum veteribus copiis se conjunxisset,
Caes. B. G. 1, 37:magnam manum conducere,
id. ib. 5, 27:Hasdrubalem propediem affore cum manu haudquaquam contemnenda,
Liv. 30, 7 fin.; id. 44, 27.—Beyond the milit. sphere, in gen., a body, host, number, company, multitude:N.Romam veniet cum magna manu,
Cic. Att. 16, 11, 6:evocatorum,
id. Fam. 15, 4, 3:manus ad Quirinalia paratur,
id. Q. Fr. 2, 3, 4; cf.:manum facere, copias parare,
id. Caecin. 12, 33:manus bonorum,
id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:Judaeorum,
id. Fl. 28, 66:conjuratorum,
id. Cat. 1, 5, 12:bicorpor,
i. e. the Centaurs, id. Tusc. 2, 9, 22:purpuratorum et satellitum,
Liv. 42, 51:magna clientium,
Suet. Tib. 1:comitum,
Stat. S. 5, 3, 262:juvenum,
Verg. A. 6, 5.—Labor, hands, i. e. workmen:O.nos aera, manus, navalia demus,
Verg. A. 11, 329:quale manus addunt ebori decus,
id. ib. 1, 592.—Power:2.haec non sunt in nostra manu,
Cic. Fam. 14, 2, 3; cf.: in tua manu est, it rests with you, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 1:juxta deos in tua manu positum est,
Tac. H. 2, 76:victoria in manu nobis est,
depends on, Sall. C. 20, 10:in vostra manu situm,
id. J. 31; Plaut. Merc. 3, 4, 43:in manu esse mihi,
id. Trin. 1, 2, 67. —In partic., in jurid. lang., the legal power of a husband over his wife, the manus:P.in potestate quidem et masculi et feminae esse solent: in manum autem feminae tantum conveniunt. Olim itaque tribus modis in manum conveniebant: usu, farreo, coëmptione, etc.,
Gai. Inst. 1, 108 sq.; Cic. Fl. 34, 84 al.—Law t. t., manūs injectio, i. e. an arrest: per manus injectionem agebatur, Gai Inst. 4, 21: ob eam rem ego tibi sestertium X. milium judicati manus inicio, Vet. Form. ap. Gai. ib.2.mānus, i. q. bonus, Varr. L. L. 6, 2, 4; Macr. S. 1, 3, 13; Isid. 5, 30, 14; Serv. Verg. A. 1, 139; 2, 286; v. ‡ cerus manus. -
6 aecus
aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].I.A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;B. 1.syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,
level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:aequus et planus locus,
Cic. Caec. 17 fin.:in aequum locum se demittere,
Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:in aequum locum deducere,
Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,
i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,
from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:facilem in aequo campi victoriam fore,
Liv. 5, 38:ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,
Tac. Agr. 35:in aequum digredi,
id. ib. 18:in aequo obstare,
id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,
up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,Of place:2.locum se aequum ad dimicandum dedisse,
Caes. B. C. 3, 73:etsi non aequum locum videbat suis,
Nep. Milt. 5, 4:non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,
Tac. A. 1, 68. —Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:3.et tempore et loco aequo,
Liv. 26, 3:tempore aequo,
Suet. Caes. 35.—In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).(α).Absol.:(β).consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34:nobilitate inimica, non aequo senatu,
id. Q. Fr. 2, 3 med.:meis aequissimis utuntur auribus,
id. Fam. 7, 33:oculis aspicere aequis,
Verg. A. 4, 372:O dominum aequum et bonum,
Suet. Aug. 53:boni et aequi et faciles domini,
id. Tib. 29.—With dat.:(γ).aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,
Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—With in and acc.:(δ).quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,
Cic. Quint. 14.—With in and abl.:4.victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,
Prop. 4, 18, 28.—Hence,aequus, i, m. subst., a friend:II.ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,
both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:aequis iniquisque persuasum erat,
Liv. 5, 45.That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:1.aequo censu censeri,
Plaut. Trin. 2, 4, 92:partīs,
Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:aequa erit mensura sagorum,
ib. Exod. 26, 8:pondera,
ib. Lev. 19, 36:portio,
ib. 2 Mach. 8, 30:aequa dementia,
Lucr. 1, 705 al.:aequā manu discedere,
to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,aequo Marte pugnare,
with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:urbs erat in summo nubibus aequa jugo,
Ov. P. 4, 7, 24:aequum vulnus utrique tulit,
id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,
Verg. A. 2, 724:pars aequa mundi,
Plin. 2, 19, 17, § 81:utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,
Ter. Eun. 1, 2, 12:non tertiam portionem, verum aequam,
Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:2.dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,
Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,
Tac. G. 36 fin. —In aequo esse or stare, to be equal:B.qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,
Sen. Phoen. 98:ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,
id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,
Liv. 39, 50 fin. —Morally.1.Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:2.praetor aequus et sapiens,
Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:aequissimus aestimator et judex,
id. Fin. 3, 2:praebere se aequum alicui,
id. Fam. 2, 1:absentium aequi, praesentibus mobiles,
benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):3.aequa et honesta postulatio,
Cic. Rosc. Am. 2:quod justum est et aequum, servis praestate,
just and fair, Vulg. Col. 4, 1:postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,
Cic. Clu. 2:aequa lex et omnibus utilis,
id. Balb. 27:aequissimis legibus monere,
Aur. Vict. Caes. 9, 5:aequae conditiones,
Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):4.utilitas justi prope mater et aequi,
Hor. S. 1, 3, 98:aequi studium,
Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:lamentari amplius aequo,
Lucr. 3, 966:injurias gravius aequo habere,
to feel too deeply, Sall. C. 50:potus largius aequo,
Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):quae liberum scire aequom est adulescentem,
Ter. Eun. 3, 2, 25:significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,
Lucr. 5, 1023:non est aequum nos derelinquere verbum Dei,
Vulg. Act. 6, 2:aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,
Aur. Vict. Epit. 12, 7:ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,
Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,
Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:plus vidissem quam med atque illo aequom foret,
would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:C.neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,
what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,
Cic. Brut. 38:ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,
id. Caecin. 23:fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,
in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,
Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);1.esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71:concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,
Cic. Rosc. Am. 50:quodadest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 32:tentantem majora, fere praesentibus aequum,
id. Ep. 1, 17, 24;and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,
id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:carere aequo animo aliquā re,
id. Brut. 6:ferre aliquid,
Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:accipere,
Sall. C. 3, 2:tolerare,
id. J. 31:quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,
Suet. Tib. 25:testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,
id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:aequo animo esto,
be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:aequo animo (aliquis) est? Psallat,
ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:istuc aequi bonique facio,
Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:aequi istuc faciam,
it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:aequi bonique dicere,
to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,
Cic. Off. 2, 8, 30:non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
id. Fam. 9, 13, 2:universa aeque eveniunt justo et impio,
Vulg. Eccl. 9, 2.In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.(α).Aeque—cum:(β).animum advorte, ut aeque mecum haec scias,
Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—Aeque with comp. abl.:(γ).nullus est hoc meticulosus aeque,
as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:qui me in terrā aeque fortunatus erit,
id. Curc. 1, 2, 51.—Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;(δ).Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,
Hor. Ep. 1, 1, 26.—Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:(ε).nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,
Cic. Lael. 6, 22:sed me colit et observat aeque atque patronum suum,
id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;(ζ).neither in Cic. nor in Cæs.),
as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,
id. Epid. 2, 3, 1:nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,
Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;in navibus posita aeque quam in aedificiis,
Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:(η).idemque proficeret aeque ut rosaceum,
Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:2.aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,
Tac. Agr. 15.—The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):3.satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?
Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:aeque sons,
Liv. 29, 19, 2;so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,
it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:4.non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,
Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),
id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:aeque ambo pares,
Plaut. Men. 5, 9, 60:duae trabes aeque longae,
Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:5.Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,
Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—B.Justly, with equity:► An old adverb.mihi id aeque factum arbitror,
Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:aequissime jus dicere,
Aur. Vict. Epit. 11, 2:judicas ut qui aequissime,
Sid. 15, Ep. 11.form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P. -
7 aequum
aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].I.A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;B. 1.syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,
level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:aequus et planus locus,
Cic. Caec. 17 fin.:in aequum locum se demittere,
Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:in aequum locum deducere,
Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,
i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,
from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:facilem in aequo campi victoriam fore,
Liv. 5, 38:ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,
Tac. Agr. 35:in aequum digredi,
id. ib. 18:in aequo obstare,
id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,
up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,Of place:2.locum se aequum ad dimicandum dedisse,
Caes. B. C. 3, 73:etsi non aequum locum videbat suis,
Nep. Milt. 5, 4:non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,
Tac. A. 1, 68. —Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:3.et tempore et loco aequo,
Liv. 26, 3:tempore aequo,
Suet. Caes. 35.—In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).(α).Absol.:(β).consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34:nobilitate inimica, non aequo senatu,
id. Q. Fr. 2, 3 med.:meis aequissimis utuntur auribus,
id. Fam. 7, 33:oculis aspicere aequis,
Verg. A. 4, 372:O dominum aequum et bonum,
Suet. Aug. 53:boni et aequi et faciles domini,
id. Tib. 29.—With dat.:(γ).aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,
Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—With in and acc.:(δ).quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,
Cic. Quint. 14.—With in and abl.:4.victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,
Prop. 4, 18, 28.—Hence,aequus, i, m. subst., a friend:II.ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,
both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:aequis iniquisque persuasum erat,
Liv. 5, 45.That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:1.aequo censu censeri,
Plaut. Trin. 2, 4, 92:partīs,
Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:aequa erit mensura sagorum,
ib. Exod. 26, 8:pondera,
ib. Lev. 19, 36:portio,
ib. 2 Mach. 8, 30:aequa dementia,
Lucr. 1, 705 al.:aequā manu discedere,
to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,aequo Marte pugnare,
with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:urbs erat in summo nubibus aequa jugo,
Ov. P. 4, 7, 24:aequum vulnus utrique tulit,
id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,
Verg. A. 2, 724:pars aequa mundi,
Plin. 2, 19, 17, § 81:utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,
Ter. Eun. 1, 2, 12:non tertiam portionem, verum aequam,
Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:2.dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,
Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,
Tac. G. 36 fin. —In aequo esse or stare, to be equal:B.qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,
Sen. Phoen. 98:ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,
id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,
Liv. 39, 50 fin. —Morally.1.Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:2.praetor aequus et sapiens,
Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:aequissimus aestimator et judex,
id. Fin. 3, 2:praebere se aequum alicui,
id. Fam. 2, 1:absentium aequi, praesentibus mobiles,
benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):3.aequa et honesta postulatio,
Cic. Rosc. Am. 2:quod justum est et aequum, servis praestate,
just and fair, Vulg. Col. 4, 1:postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,
Cic. Clu. 2:aequa lex et omnibus utilis,
id. Balb. 27:aequissimis legibus monere,
Aur. Vict. Caes. 9, 5:aequae conditiones,
Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):4.utilitas justi prope mater et aequi,
Hor. S. 1, 3, 98:aequi studium,
Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:lamentari amplius aequo,
Lucr. 3, 966:injurias gravius aequo habere,
to feel too deeply, Sall. C. 50:potus largius aequo,
Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):quae liberum scire aequom est adulescentem,
Ter. Eun. 3, 2, 25:significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,
Lucr. 5, 1023:non est aequum nos derelinquere verbum Dei,
Vulg. Act. 6, 2:aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,
Aur. Vict. Epit. 12, 7:ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,
Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,
Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:plus vidissem quam med atque illo aequom foret,
would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:C.neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,
what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,
Cic. Brut. 38:ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,
id. Caecin. 23:fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,
in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,
Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);1.esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71:concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,
Cic. Rosc. Am. 50:quodadest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 32:tentantem majora, fere praesentibus aequum,
id. Ep. 1, 17, 24;and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,
id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:carere aequo animo aliquā re,
id. Brut. 6:ferre aliquid,
Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:accipere,
Sall. C. 3, 2:tolerare,
id. J. 31:quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,
Suet. Tib. 25:testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,
id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:aequo animo esto,
be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:aequo animo (aliquis) est? Psallat,
ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:istuc aequi bonique facio,
Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:aequi istuc faciam,
it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:aequi bonique dicere,
to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,
Cic. Off. 2, 8, 30:non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
id. Fam. 9, 13, 2:universa aeque eveniunt justo et impio,
Vulg. Eccl. 9, 2.In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.(α).Aeque—cum:(β).animum advorte, ut aeque mecum haec scias,
Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—Aeque with comp. abl.:(γ).nullus est hoc meticulosus aeque,
as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:qui me in terrā aeque fortunatus erit,
id. Curc. 1, 2, 51.—Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;(δ).Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,
Hor. Ep. 1, 1, 26.—Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:(ε).nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,
Cic. Lael. 6, 22:sed me colit et observat aeque atque patronum suum,
id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;(ζ).neither in Cic. nor in Cæs.),
as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,
id. Epid. 2, 3, 1:nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,
Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;in navibus posita aeque quam in aedificiis,
Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:(η).idemque proficeret aeque ut rosaceum,
Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:2.aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,
Tac. Agr. 15.—The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):3.satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?
Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:aeque sons,
Liv. 29, 19, 2;so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,
it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:4.non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,
Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),
id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:aeque ambo pares,
Plaut. Men. 5, 9, 60:duae trabes aeque longae,
Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:5.Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,
Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—B.Justly, with equity:► An old adverb.mihi id aeque factum arbitror,
Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:aequissime jus dicere,
Aur. Vict. Epit. 11, 2:judicas ut qui aequissime,
Sid. 15, Ep. 11.form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P. -
8 aequus
aequus ( aecus, Pac. 32 Rib.; Lucr. 5, 1023 Lachm. and Munro; AIQVOS, S. C. de Bacch. 1. 26), a, um, adj. [formerly referred to EIKÔ, eoika, but Pott connects it with Sanscr. ēka = one, as if properly, one and uniform; others consider it as akin to aemulor, q. v.].I.A.. Of place, that extends or lies in a horizontal direction, plain, even, level, flat (esp. freq. in the strategic descriptions of the histt.;B. 1.syn.: planus, aequalis, aequabilis, par, similis, justus): locus ad libellam aequus,
level, Varr. R. R. 1, 6 fin.:aequus et planus locus,
Cic. Caec. 17 fin.:in aequum locum se demittere,
Caes. B. G. 7, 28: legio, quae paulo aequiore loco constiterat, id. ib. 7, 51:in aequum locum deducere,
Sall. J. 42 (cf. in Gr. eis to isoW katabainein, Xen. Anab. 4, 6, 18).— Trop.:sive loquitur ex inferiore loco sive aequo sive ex superiore,
i. e. before the judges, sitting on raised seats, or in the Senate, or in the assembly of the people from the rostra, Cic. de Or. 3, 6, 23:meos multos et ex superiore et ex aequo loco sermones habitos cum tuā summā laude,
from the tribune, and on private matters, id. Fam. 3, 8.—In the histt., sometimes subst.: aequum, i, n., with a gen., level ground, a plain:facilem in aequo campi victoriam fore,
Liv. 5, 38:ut primum agmen aequo, ceteri per acclive jugum insurgerent,
Tac. Agr. 35:in aequum digredi,
id. ib. 18:in aequo obstare,
id. ib. 36; id. H. 4, 23.—Also, an eminence, if it rises without inequalities:dum Romanae cohortes in aequum eniterentur,
up the slope, Tac. A. 2, 80.—As a level place is more favorable for military operations than an uneven one, aequus has the signif.,Of place:2.locum se aequum ad dimicandum dedisse,
Caes. B. C. 3, 73:etsi non aequum locum videbat suis,
Nep. Milt. 5, 4:non hic silvas nec paludes, sed aequis locis aequos deos,
Tac. A. 1, 68. —Of time: judicium aequiore tempore fieri oportere, more propitious, Cic. Corn. Fragm. ap. Ascon. p. 72:3.et tempore et loco aequo,
Liv. 26, 3:tempore aequo,
Suet. Caes. 35.—In gen., of persons or things (freq. and class.), favorable, kind, friendly, benevolent, etc.; constr. absol. with dat., or in and acc. (in poets in with abl.).(α).Absol.:(β).consequeris, ut eos ipsos, quos contra statuas, aequos placatosque dimittas,
Cic. Or. 10, 34:nobilitate inimica, non aequo senatu,
id. Q. Fr. 2, 3 med.:meis aequissimis utuntur auribus,
id. Fam. 7, 33:oculis aspicere aequis,
Verg. A. 4, 372:O dominum aequum et bonum,
Suet. Aug. 53:boni et aequi et faciles domini,
id. Tib. 29.—With dat.:(γ).aequa Venus Teucris, Pallas iniqua fuit,
Ov. Tr. 1, 2, 6; id. A. A. 2, 310.—With in and acc.:(δ).quis hoc statuit, quod aequum sit in Quintium, id iniquum esse in Maevium,
Cic. Quint. 14.—With in and abl.:4.victor erat quamvis, aequus in hoste fuit,
Prop. 4, 18, 28.—Hence,aequus, i, m. subst., a friend:II.ego ut me tibi amicissimum esse et aequi et iniqui intellegant, curabo,
both friends and enemies, Cic. Fam. 3, 6 fin.:aequis iniquisque persuasum erat,
Liv. 5, 45.That is equal to another in any quality, equal, like; and of things divided into two equal parts, a half:1.aequo censu censeri,
Plaut. Trin. 2, 4, 92:partīs,
Lucr. 3, 125; so Aur. Vict. Orig. 19, 1; and Vulg. 1 Reg. 30, 24:aequa erit mensura sagorum,
ib. Exod. 26, 8:pondera,
ib. Lev. 19, 36:portio,
ib. 2 Mach. 8, 30:aequa dementia,
Lucr. 1, 705 al.:aequā manu discedere,
to come off with equal advantage, Sall. C. 39; so,aequo Marte pugnare,
with equal success, Liv. 2, 6; Curt. 4, 15, 29; Flor. 4, 2, 48 al.:urbs erat in summo nubibus aequa jugo,
Ov. P. 4, 7, 24:aequum vulnus utrique tulit,
id. M. 9, 719 (cf. id. ib. 7, 803:aequales urebant pectora flammae): sequiturque patrem non passibus aequis,
Verg. A. 2, 724:pars aequa mundi,
Plin. 2, 19, 17, § 81:utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. aeque vicissim amaremus,
Ter. Eun. 1, 2, 12:non tertiam portionem, verum aequam,
Plin. 3, 1, 1, § 5 al. —Hence the adverbial phrases,Ex aequo, in like manner, in an equal degree, equally ( = ex isou, Hdt., Dem.), Lucr. 1, 854:2.dixit et ex aequo donis formaque probata, etc.,
Ov. H. 16, 87; 20, 123; id. Am. 1, 10, 33; id. A. A. 2, 682; id. M. 3, 145; 4, 62; Liv. 36, 37:adversarum rerum ex aequo socii sunt (Fosi Cheruscis), cum in secundis minores fuissent,
Tac. G. 36 fin. —In aequo esse or stare, to be equal:B.qui cogit mori nolentem, in aequo est, quique properantem impedit,
Sen. Phoen. 98:ut naturam oderint, quod infra deos sumus, quod non in aequo illis stetimus,
id. Ben. 2, 29: in aequo ponere aliquem alicui, to make equal, to put on an equality, to compare:in aequo eum (Philopoemenem) summis imperatoribus posuerunt,
Liv. 39, 50 fin. —Morally.1.Of persons, fair, equitable, impartial in conduct toward others (diff. from justus, just; v. aequitas, II.); constr. absol., with dat.; more rarely with gen.:2.praetor aequus et sapiens,
Cic. Verr. 2, 4, 65; 2, 5, 59:aequissimus aestimator et judex,
id. Fin. 3, 2:praebere se aequum alicui,
id. Fam. 2, 1:absentium aequi, praesentibus mobiles,
benevolent toward, Tac. A. 6, 36.—Of things, fair, right, equitable, reasonable: ITA. SENATVS. AIQVOM. CENSVIT., S. C. de Bach. 1. 26: et aecum et rectum est, Pac. ap. Non. 261, 13 (Trag. Rel. p. 81 Rib.):3.aequa et honesta postulatio,
Cic. Rosc. Am. 2:quod justum est et aequum, servis praestate,
just and fair, Vulg. Col. 4, 1:postulo primum id, quod aequissimum est, ut, etc.,
Cic. Clu. 2:aequa lex et omnibus utilis,
id. Balb. 27:aequissimis legibus monere,
Aur. Vict. Caes. 9, 5:aequae conditiones,
Vell. 2, 25; see Fischer, Gr. II. 611.—Hence,ae-quum, i, n. subst., what is fair, equitable, or just; fairness, equity, or justice, etc.: jus atque aequum, Enn. ap. Non. p. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):4.utilitas justi prope mater et aequi,
Hor. S. 1, 3, 98:aequi studium,
Aur. Vict. Caes. 24, 6.—Often with comparatives, more than is right, proper, reasonable:lamentari amplius aequo,
Lucr. 3, 966:injurias gravius aequo habere,
to feel too deeply, Sall. C. 50:potus largius aequo,
Hor. Ep. 2, 2, 215.—Hence, aequum est, it is reasonable, proper, right, etc.; constr. with acc. and inf., in good prose also with dat. pers. and ut, Rudd. II. p. 235, n. 21: nos quiescere aequom est, Enn. ap. Diom. p. 382 P. (Trag. v. 199 Vahl.):quae liberum scire aequom est adulescentem,
Ter. Eun. 3, 2, 25:significant Imbecillorum esse aecum misererier omnīs,
Lucr. 5, 1023:non est aequum nos derelinquere verbum Dei,
Vulg. Act. 6, 2:aequius est mori quam auctoritatem imperii foedare,
Aur. Vict. Epit. 12, 7:ut peritis? Ut piscatorem aequomst (sc. perire), fame sitique speque,
Plaut. Rud. 2, 2, 7; so,sicut aequum est homini de potestate deorum timide et pauca dicamus,
Cic. Imp. Pomp. 16, 47.—In Plaut., with abl.:plus vidissem quam med atque illo aequom foret,
would be becoming in me and him, Plaut. Bacch. 3, 3, 84; id. Rud. prol. 47.—Aequum as subst. very freq. with bonum = aequitas, equitable conduct toward others, fairness, equity, etc.:C.neque quidquam queo aequi bonique ab eo impetrare,
what is right and just, Plaut. Curc. 1, 1, 65:cum de jure civili, cum de aequo et bono disputaretur,
Cic. Brut. 38:ex aequo et bono, non ex callido versutoque jure rem judicari oportere,
id. Caecin. 23:fit reus magis ex aequo bonoque quam ex jure gentium,
in accordance with justice and equity, Sall. J. 35.— Also without et:illi dolum malum, illi fidem bonam, illi aequum bonum tradiderunt,
Cic. Top. 17.—So also, aequius melius, according to greater equily, Cic. Off. 3, 15; id. Top. 17.—Of a state of mind, even, unruffled, calm, composed, tranquil, patient, enduring (cf. aequitas, II. B.);1.esp. freq. with animus or mens: animus aequos optumum est aerumnae condimentum,
Plaut. Rud. 2, 3, 71:concedo et quod animus aequus est et quia necesse est,
Cic. Rosc. Am. 50:quodadest memento Componere aequus,
Hor. C. 3, 29, 32:tentantem majora, fere praesentibus aequum,
id. Ep. 1, 17, 24;and so, aequam memento rebus in arduis Servare mentem, etc.,
id. C. 2, 3, 1.—Esp. freq. in the adv. abl.: aequo (aequiore, aequissimo) animo, with even mind, with equanimity, patiently, calmly, quietly, with forbearance: ego, nisi Bibulus adniteretur de triumpho, aequo animo essem, nunc vero aischron siôpan, Cic. Att. 6, 8:carere aequo animo aliquā re,
id. Brut. 6:ferre aliquid,
Nep. Dion. 6, 7; Aur. Vict. Orig. 6, 3:accipere,
Sall. C. 3, 2:tolerare,
id. J. 31:quo aequiore animo Germanicus celerem successionem operiretur,
Suet. Tib. 25:testem se in judiciis interrogari aequissimo animo patiebatur,
id. Aug. 56.—In eccl. Lat. = bono animo:aequo animo esto,
be of good cheer, Vulg. 3 Reg. 21, 7:aequo animo (aliquis) est? Psallat,
ib. Jacob. 5, 13.—Hence: aequi bonique facere aliquid, to regard as fair and reasonable (prop., a gen. of value, Roby, § 1191), to put up with, be content with, submit to, acquiesce in, etc.:istuc aequi bonique facio,
Ter. Heaut. 4, 5, 40: tranquillissimus animus meus totum istuc aequi boni [p. 59] facit, Cic. Att. 7, 7; Liv. 34, 22 fin.:aequi istuc faciam,
it will be all the same to me, Plaut. Mil. 3, 1, 189.—So also:aequi bonique dicere,
to propose any thing reasonable, Ter. Phorm. 4, 3, 32.—Hence, aequē, adv., in like manner, equally, just as = ex aequo, pariter, Gr. isôs, omoiôs (indicating the entire equality of two objects compared, while similiter denotes only likeness):eā (benevolentiā) non pariter omnes egemus... honore et gloriā fortasse non aeque omnes egent,
Cic. Off. 2, 8, 30:non possum ego non aut proxime atque ille aut etiam aeque laborare,
id. Fam. 9, 13, 2:universa aeque eveniunt justo et impio,
Vulg. Eccl. 9, 2.In the comic poets with cum or the comp. abl. (cf. adaeque); in Cic. and good class. authors gen. with et, atque, ac, ac si; less class. with quam, ut, quam ut; in Petr. with tamquam.(α).Aeque—cum:(β).animum advorte, ut aeque mecum haec scias,
Plaut. As. 2, 2, 66, id. Poen. prol. 47: novi aeque omnia tecum, Ter Phorm. 5, 9, 43. But in Plaut. As. 4, 1, 26, tecum una postea aeque pocla potitet, una belongs with tecum to potitet, and aeque is put absol. (sc. ut tu).—Aeque with comp. abl.:(γ).nullus est hoc meticulosus aeque,
as this person, Plaut. Am. 1, 1, 137:qui me in terrā aeque fortunatus erit,
id. Curc. 1, 2, 51.—Aeque—et or aeque— que (as in Gr. ison kai, isa kai, Soph. Oed. Tyr. 611;(δ).Thuc. 3, 14). nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,
equally as ourselves, Cic. Fin. 1, 20, 67. versūs aeque prima et media et extrema pars attenditur, id. de Or. 3, 50, 192; id. Rosc. Com. 1, 2; so id. Mur. 13, 28; id. Clu. 69, 195, id. Tusc. 2, 26, 62 al.:quod Aeque neglectum pueris senibusque nocebit,
Hor. Ep. 1, 1, 26.—Aeque—atque, —ac, —ac si, as... as; as much as, as: vide ne, quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus, is, etc., Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45: pumex non aeque aridus atque hic est senex, Plaut Aul. 2, 4, 18; Ter. Phorm 1, 2, 43; Varr. R. R. 3, 8, 2:(ε).nisi haberes, qui illis aeque ac tu ipse gauderet,
Cic. Lael. 6, 22:sed me colit et observat aeque atque patronum suum,
id. Fam. 13, 69; 2, 2; so id. Brut. 71, 248; id. Rosc. Am. 40, 116; Cels. 6, 15; Tac. H. 4, 5; Suet. Caes. 12 al.: aeque ac si. with the subj., just as if. altogether as if:Egnatii absentis rem ut tueare, aeque a te peto ac si mea negotia essent,
Cic. Fam. 13, 43, 3; Auct Her 2, 13, 19: quo factum est, ut jumenta aeque nitida ex castellis educeret ac si in campestribus ea locis habuisset, Nep Eum. 5. 6; Liv. 10, 7, 4; 44, 22, 5 al.—Aeque— quam (only in Plaut. and prose writers from the Aug. per.;(ζ).neither in Cic. nor in Cæs.),
as... as, in the same manner as, as well... as, like, Plaut. Mil. 2, 5, 55;nullum esse agrum aeque feracem quam hic est,
id. Epid. 2, 3, 1:nihil aeque eos terruit quam robur et color imperatoris,
Liv. 28, 26, 14, 5, 6, 11; so 5, 3, 4; 31, 1, 3;in navibus posita aeque quam in aedificiis,
Plin. 2, 81, 83, § 196; so 2, 70, 72, § 180; Tac. A. 14, 38; id. H. 2, 10; 4, 52; Suet. Aug. 64, 89; id. Galb. 4 al.—Aeque—ut, a rare combination, and unworthy of imitation (in authors of the class. per. its reception rests, for the most part, upon false readings for aeque et or aeque ac), as much as, like, cui nihil aeque in causis agendis ut brevitas placet, Plin. Ep. 1, 20, 1 Keil. accinctus aeque ut discinctus, Vulg. 3 Reg. 20, 11. Possidebitis eam (terram) singuli aeque ut frater suus, ib. Ezech. 47, 14:(η).idemque proficeret aeque ut rosaceum,
Plin. 23, 4, 45, § 89, where Jan reads proficeret quod rosaceum. —In Plaut. once aeque—quasi for the class. aeque ac. quem videam aeque esse maestum quasi dies si dicta sit, Plaut. As. 5, 1, 11 Fleck.—Sometimes aeque—aeque, as well as, as much as. aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque, Hor. Ep. 1, 1, 25:2.aeque discordiam praepositorum, aeque concordiam subjectis exitiosam,
Tac. Agr. 15.—The comparison is often to be supplied from the whole sentence or context; hence, aeque stands absol. for aeque ac, etc. (ante-class. freq.; also in Cic. and Liv.), equally, as much as, as: eadem oratio non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4 (from Eurip. Hec. 295: logos... ou tauton sthenei):3.satin habes, si feminarum nullast quam aeque diligam?
Plaut. Am. 1, 3, 11: Aetna mons non aeque altus, id. Mil. 4, 2, 73; 4, 7, 10; id. Most. 1, 3, 85, etc.; Ter. Phorm. 3, 3, 32; Cic. Fam. 4, 6, 1; so id. ib. 5, 21; id. Fin. 4, 33, 62:aeque sons,
Liv. 29, 19, 2;so 29, 19, 4 al.: aeque non est dubium,
it is as little doubtful, Plin. 2, 15, 13, § 68.—With omnes, uterque, and definite numerals, to indicate that a thing applies equally to all the objects designated, equally:4.non omnia eadem aeque omnibus suavia esse scito,
Plaut. As. 3, 3, 51; Ter. Hec. 2, 1, 2; so Cic. Off. 2, 8, 31; id. Fin. 4, 27, 75 al.:etsi utrique nostrum prope aeque gratae erant (litterae),
id. Fam. 13, 18; so id. Quint. 28, 86; Verg. G. 3, 118; Ov. Tr. 3, 8, 33; id. Fast. 1, 226:aeque ambo pares,
Plaut. Men. 5, 9, 60:duae trabes aeque longae,
Caes. B. C. 2, 10; Suet. Aug. 101. —Sometimes absol., with several substantives, alike, equally:5.Tragici et comici Numquam aeque sunt meditati,
Plaut. Pers. 4, 2, 4. imperium bonus ignavus aeque sibi exoptant, Sall. C. 11.—In Plaut. Capt. 3, 5, 42, nec est mihi quisquam, melius aeque cui velim, melius velle is, perhaps, to be taken together as a phrase, and the comp. considered as used in a restricted sense, as in melius est. Others consider the comp. as used for the simple positive; cf. adaeque.—B.Justly, with equity:► An old adverb.mihi id aeque factum arbitror,
Plaut. Mil. 5, 22 dub. (Ritschl: jureque id factum arbitror).— Comp.: ferro quam fame aequius perituros, more willingly, Sall. H. Fragm.— Sup.:aequissime jus dicere,
Aur. Vict. Epit. 11, 2:judicas ut qui aequissime,
Sid. 15, Ep. 11.form, aequĭter, also occurs: praeda per participes aequiter partita est, Liv. Andr. ap. Non. 512, 31; so Pac. ib., Att. ib., and Plaut. acc. to Prisc. 1010 P. -
9 manus [1]
1. manus, ūs, f. (griech. μάρη, ahd. munt), die Hand, I) eig. u. bildl.: A) im allg.: manus dextera, Cic., Ggstz. laeva, Cic., od. sinistra, Nep.: manus hostilis, Plaut.: manus callosa, Sen. – abrumpere manibus ramos, Ov.: abscīdere manus, Suet.: abstinere manus, Liv., manus ab alqo, Cic., ab alcis pecuniis, Cic., a se, Cic., manus alieno, Cato: accedere ad manum od. ad manus, an die H. herangehen, v. Tieren = auf den Ruf kommen und aus der H. fressen, Cic. u. Varro (v. Menschen s. no. B, 2): accipere puerum in manum, Iustin.: accipere alqd manibus, Cic.: adire alci manum, s. 2. ad-eo no. I, 1: manus adhibere genibus, beim Flehen, Ov., pomis, um sie zu pflücken, Sen. poët.: manus adhibere vectigalibus, bildl., Hand anlegen an usw. = sie berauben, Cic.: admovere manus religiose (mit frommer Scheu). Liv.: admovere manum od. manus alci rei od. ad alqd, s. ad-moveono. I: afferre manus, s. af-ferono. II A: affingere mundo nec manus nec pedes nec alia membra, Cic.: amittere manibus, Plaut., e od. de manibus, Cic. u. Liv.: apponere manus ad os, um nicht zu laut zu reden, Cael. in Cic. ep.: apprehendere manum osculandi causā, Suet.: armare manus, s. armono. II, 2, a: haec asserere utrāque manu complexuque toto, gern, Mart.: cohibere manus ab alieno, Plaut., manum, oculos, animum ab auro gazaque regis, Cic.: collidere manus, Quint.: complodere manus, Quint, saepius manus, v. Zornigen, Sen.: comprimere manum, manus, s. com-primono. II, 1, a: conferre ferrum et manus, zum Kampfe, Cic.: continere manum intra pallium, Quint.: continere vix ab alqo manus ac tela, Cic.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: manum dare alci, die H. reichen, Quint.: manus dare, bildl., sich ohne fernere Gegenwehr ergeben, sich für überwunden bekennen, nachgeben, Caes., Cic. u.a. (vgl. Burm. Ov. her. 17, 260. Bünem. Lact 5, 1, 3): so auch victas manus dare, Ov., manus dedere, Verg.: dare alci alqd in manum, Ter.: deponere alqd de manibus, Cic.: dimittere (ex) manibus, s. dī-mitto: ducere alqm manu, Verg. u. (bildl.) Cic.: elabi e manu, e manibus, s. ē-lābor: elabi de manibus (bildl.), ein Spielball des Zufalls werden, Cic.: emittere manu, e u. de manibus, s. ē-mittono. II. – esse in manibus, α) in den Händen sein, oratio est in manibus, man hat sie in der Hand, man kann sie lesen, sie ist bekannt, Cic.: poet, in manibus Mars ipse, ihr habt den M. gleichs. in euren Händen (= jetzt hängt der Erfolg des Kampfes ganz von eurer Tapferkeit ab), Verg. β) in Arbeit sein, liber mihi est in manibus, unter der Feder, Cic. γ) nahe sein, gegenwärtig sein, Caes. u. Verg.: sed ecce in manibus vir et praestantissimo ingenio et flagranti studio, C. Gracchus, siehe, da steht vor uns ein Mann usw., da sind wir (in der Aufzählung) gekommen an einen Mann usw., Cic. δ) jetzt vorgehen, attendere, quae sunt in manibus, Cic.: quia vindemiae in manibus, ich mit der W. zu tun habe, Plin. ep. – alci in manu esse, in jmds. Kräften stehen, jmdm. möglich sein, Komik. (s. Lorenz Plaut. most. 577), tibi id in manu est ne fiat, Ter. – eximere alci e manu manubrium, s. manubrium: extendere manus suas, Ov. u. Lact., manum infesto pollice, Quint.: extorquere sicam de manibus, Cic.: fugere e manibus, Cic.: habere in manibus alqm, jmd. auf den H. tragen, Cic.: habere in manibus alqd, etwas unter den Händen (in der Arbeit) haben, Cic.: laevam tunicis inserere manum, Ov.: iactare manus, beim Tanze, Prop. u. Ov., beim Deklamieren, Quint.: lavare manus, Cic. (u. sprichw., manus manum lavat, eine Hand wäscht die andere, Sen. apoc. 9, 6. Petron. 45, 13): ostende huc manum dexteram, Plaut.: ponere alqd de manibus, Cic.: porrigere manum, s. 2. por-rigo: prehendere alcis manum, Cic., alqm manu, Cic.: premere manu spongiam plenam aquai (= aquae) ac siccare, Lucr.: proferre ambas manus, Plaut.: regere manum alcis manu superimpositā, Quint.: sumere vas in manus, Cic.: sustinere alqd porrectis manibus, Cic.: tangere alcis manum, jmdm. an den Puls fühlen, Sen.: non potest beneficium manu tangi, ist nicht handgreiflich, Sen.: tendere manus, s. tendo: tenere manu, dexterā manu, utrisque manibus, teneri manu, manibus (bildl.), s. teneo: tollere manus, s. tollo: alqm venerari manu, seine Verehrung durch Handkuß bezeichnen (indem man die eigene Hand küßt und diesen Kuß dem anderen zuwirft), Tac.: versare manu exemplaria Graeca, Hor.: alcis rei causā ne manum quidem vertere, die Hand nicht umdrehen einer Sache wegen, d.i. sich nicht die mindeste Mühe geben, Cic. de fin. 5, 93: u. so quid de me Mezentius sentiat, manum non vorteris, wirst du keine H. umwenden (wird dir gleichgültig sein), Apul. apol. 56: vincire manus post tergum, Liv., post terga, Verg., manus laxe, Liv. – Besondere Verbindungen, in denen manus im Abl. oder mit Praepp. steht: a) von der Nähe, in Verbindgg. wie victoriam in manibus videre, Cic.: ad manum, bei der Hand, zur Hand, esse, Liv. u. Fronto, habere, Quint., intueri, Plin.: habere ad manum scribae loco, Nep.: servum sibi habere ad manum, zum Privatsekretär, Cic.: dah. librarius ad manum, zur Hand, zum persönlichen Dienste, Corp. inscr. Lat. 6, 9523. – b) sub manu od. manum, bei der Hand (in der Nähe), Planc. in Cic. ep.: dah. leicht, ohne Mühe, sogleich, Sen. u. Suet. – c) de manu, α) mit eigener Hand, facere, Cic.: u. so bl. manu parere sibi letum, Verg. β) aus eigener Hand, d. i auf eigene Kosten, Colum. γ) de manu in manum tradere, aus unserer Hand in eines anderen Hand, Cic. – d) plenā manu, mit voller, (geldvoller) Hand, Tibull.: bildl., liberaliter et plenā manu faciam, Sen. contr.: plenā manu scapulas eius verberavit, mit voller (breiter) H., Petron.: plenā manu alcis laudes in astra tollere = jmdm. reichliches Lob spenden, Cic. – e) manibus pedibusque od. manibus pedibus (griech. πυξ καὶ λάξ), mit Händen u. Füßen, d.i. mit allen Kräften, mit aller Anstrengung, Ter. Andr. 161 u. 676. – f) per manus, α) mit den Händen, trahere, Caes.: per manus servulae servatus, durch ihren Dienst, Cic. β) von Hand zu Hand, Liv.: bildl., traditae per manus religiones, vom Vater auf den Sohn und von diesem auf den Enkel usw., Liv. – g) prae manu, vor die Hand, zur Hand, in Bereitschaft, esse, Plaut.: si paulum dederis prae manu, vor die Hand, in die Hand, zum Anfange der Wirtschaft, Ter.: habere prae manu, ICt.: si liber est prae manibus, bei der Hand, Gell. – h) inter manus, α) mit den Händen, auferri, Cic.: proferri, Caes. β) unter den Händen, in den Händen, Cael. in Cic. ep.: inter manus habere, eine schriftl. Arbeit unter den H. haben, Plin. ep. γ) inter manus esse, handgreiflich sein (= vor Augen liegen), Verg. – i) sub manus, unter den Händen, succedere, Plaut. – k) manibus aequis, mit gleichen Vorteilen, mit gleichem Glücke (im Kampfe), nach unentschiedenem Kampfe, bellum nox intempesta diremit, Enn. ann. 167: dirimere pugnam, Liv.: abscedere, Tac.: so auch aequā manu discedere, Sall. Cat. 39, 4 (Ggstz. superiorem discedere). – l) a manu servus, Schreiber, Sekretär, Suet. Caes. 74, 1 (vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 8409 u. 9534): u. so liberta a manu, Suet. Vesp. 3. – m) brevi manu, sogleich, ohne Verzögerung, ICt.: hingegen longā manu, langsam, ICt. – n) illotis manibus, s. il-lōtus. – o) manum de tabula! eig. die Hand vom Gemälde! sprichw. = genug! es sei genug! Cic. ep. 7, 25, 1.
B) insbes.: 1) die Faust = die persönliche Tapferkeit, die bewaffnete Hand, manu fortis, Nep.: manu promptus, Sall.: manu sternere alqm, Verg.: manu vincere, Ov.: manu capere urbes, Sall.: usu manuque, Caes.: committere manum Teucris, handgemein werden (im Kampf), Verg. (vgl. confero u. consero). – 2) das Handgemenge, die Tätlichkeit, Gewalttätigkeit, ad od. in manum venire, Liv. u. Plin. pan., od. ad manum accedere, Nep., zum Handgemenge kommen, handgemein werden: so auch in manus venire, Liv.: pugna iam ad manus venerat, man war handgemein geworden, Liv.: res venit ad manum, Cic.: proelium in manibus facere, im Handgemenge kämpfen, Sall.: continere manus ab alqo, Ov.: manibus temperare, es nicht zu Tätlichkeiten kommen lassen, Liv.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.: Armeniae manum afferre, A. angreifen, Vell.: alci od. alci rei (zB. regnis) manum od. manus inicere, Gewalt antun, Sen. u. Val. Max.: manu (mit bewaffneter Hand) vindicare iniurias, Sall.: u. so vindicandum in eos... non manu neque vi, verum (sondern) etc., Sall.: ebenso per manus libertatem retinendam, Sall. – 3) (Abl. manu) von der Kunst od. Anwendung der Kunst, v. Bemühung u. Händearbeit, manu quaerere (erwerben), Cic.: bes. im Ggstz. zu dem, was von Natur ist = durch Händearbeit, durch die Kunst, piscina manu facta, Varro: portus od. canales manu facti, Cic. u. Sen.: congesta manu oppida, Verg.: manu sata, Getreide von Menschen gesät, Caes.: arbusculae manu cultae, künstlich gezogene, Fronto: urbs manu munitissima, Cic.: postea credo additas moles manuque adiutum, ut etc., und es sei durch die Kunst nachgeholfen, Liv. – übtr., auf gesuchte, künstliche Weise (vgl. Lipsius Sen. ad Marc. 19, 2. p. 122 ed. 4.), morbi, quos manu fecimus, Sen.: quidam liberos eiurant et orbitates manu faciunt, Sen.: oratio fucata et manu facta (affektierte), Sen. – 4) die Hand = Macht, Gewalt, haec non sunt in manu nostra, Cic.: omnes, quorum in alterius manu vita posita est, Cic.: iuxta deos in tua manu posita est, Tac.: in vestra manu situm est (in eurer H. liegt es) m. indir. Fragesatz, Sall., m. folg. Infin., Apul.: dah. manu mittere od. emittere, s. manūmittou. ē-mitto. – convenire in manum, s. con-veniono. I, A, b, β (Bd. 1. S. 1656).
II) meton.: 1) die Hand, d.i. Arbeit des Künstlers u. jedes Arbeitenden, prima, Quint.: extrema, letzte Hand, d.i. Vollendung und Vervollkommnung einer Arbeit, extrema manus non accessit eius operibus, Cic.: so auch summa manus, Sen., ultima manus, Ov.: aptius a summa conspiciare manu, laß dich lieber sehen, wenn du völlig geputzt bist, Ov.: manus pretium, s. manūpretium. – 2) die Hand eines Schreibenden, die Handschrift, u. die des Künstlers in den bildenden Künsten, der Stil u. dgl., alia, Cic.: Alexidis manum amabam, Cic.: redii ad meam manum, nun schreibe ich selbst, Cic.: manum emittere, die Hand (Handschrift) von sich geben, ICt.: falso manum eius imitatus, Eutr.: manus Praxitelis, Werk des Praxiteles, Mart.: artificum manus miratur, Verg. – 3) der Wurf im Würfelspiele, si quas manus remisi, Würfe (= deren Gewinn) geschenkt habe, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – 4) der Handgriff, totas artis manus, machinas omnes ardenter exercet, übtr. = alle Kniffe u. Ränke, Apul. met. 3, 16. – 5) in der Fechtkunst, der Hieb, Stich, Stoß (vgl. Spalding Quint. 5, 13, 54. p. 386 sq.), prima (die Prime), secunda (der Nachstoß), tertia, Quint.: manum exigere, anbringen, Quint.
III) übtr.: 1) der Rüssel des Elefanten, Cic. u.a. – 2) die Vorderfüße des Bären, Plin.: des Affen, Plin. – 3) die Zweige der Bäume, Stat. u. Pallad. – 4) manus ferrea, ein eiserner, an einer Kette befestigter Haken, um feindliche Schiffe zu entern, der Enterhaken (vgl. harpago), Caes., Liv. u.a. – 5) (wie χείρ) die Schar (im üblen Sinne die Rotte, Bande), a) übh.: bonorum, Cic.: Iudaeorum, Cic.: coniuratorum, Cic.: manus bicorpor, von den Zentauren, Cic. poët. – insbes., Leute = Arbeiter zum Schiffsbau, Verg. Aen. 11, 329. – b) eine bewaffnete Schar, eine Abteilung, magna, Cic.: parva, Sall.: firma, Cic.: nova (Ggstz. veteres copiae), Caes.: manum facere, Cic.: manum conducere, Caes.: manum cogere, Caes. – / Archaist. Genet. manuis, *Varro sat Men. 423. – Dat. manu, Prop. 1, 11, 12; vgl. Prisc. 7, 88. – vulg. Formen nach der 2. Deklin., Abl. mano, Corp. inscr. Lat. 3, 88: Akk. Plur. manos, Itala (Taurin.) Marc. 9, 34. Itala (Clar.) 1. Timoth. 2, 8.
-
10 manus
1. manus, ūs, f. (griech. μάρη, ahd. munt), die Hand, I) eig. u. bildl.: A) im allg.: manus dextera, Cic., Ggstz. laeva, Cic., od. sinistra, Nep.: manus hostilis, Plaut.: manus callosa, Sen. – abrumpere manibus ramos, Ov.: abscīdere manus, Suet.: abstinere manus, Liv., manus ab alqo, Cic., ab alcis pecuniis, Cic., a se, Cic., manus alieno, Cato: accedere ad manum od. ad manus, an die H. herangehen, v. Tieren = auf den Ruf kommen und aus der H. fressen, Cic. u. Varro (v. Menschen s. no. B, 2): accipere puerum in manum, Iustin.: accipere alqd manibus, Cic.: adire alci manum, s. 2. adeo no. I, 1: manus adhibere genibus, beim Flehen, Ov., pomis, um sie zu pflücken, Sen. poët.: manus adhibere vectigalibus, bildl., Hand anlegen an usw. = sie berauben, Cic.: admovere manus religiose (mit frommer Scheu). Liv.: admovere manum od. manus alci rei od. ad alqd, s. admoveo no. I: afferre manus, s. affero no. II A: affingere mundo nec manus nec pedes nec alia membra, Cic.: amittere manibus, Plaut., e od. de manibus, Cic. u. Liv.: apponere manus ad os, um nicht zu laut zu reden, Cael. in Cic. ep.: apprehendere manum osculandi causā, Suet.: armare manus, s. armo no. II, 2, a: haec asserere utrāque manu complexuque toto, gern, Mart.: cohibere manus ab alieno, Plaut., manum, oculos, animum ab auro gazaque regis, Cic.: collidere————manus, Quint.: complodere manus, Quint, saepius manus, v. Zornigen, Sen.: comprimere manum, manus, s. comprimo no. II, 1, a: conferre ferrum et manus, zum Kampfe, Cic.: continere manum intra pallium, Quint.: continere vix ab alqo manus ac tela, Cic.: porrigere mutuas in gratiam manus, Sen. rhet.: manum dare alci, die H. reichen, Quint.: manus dare, bildl., sich ohne fernere Gegenwehr ergeben, sich für überwunden bekennen, nachgeben, Caes., Cic. u.a. (vgl. Burm. Ov. her. 17, 260. Bünem. Lact 5, 1, 3): so auch victas manus dare, Ov., manus dedere, Verg.: dare alci alqd in manum, Ter.: deponere alqd de manibus, Cic.: dimittere (ex) manibus, s. dimitto: ducere alqm manu, Verg. u. (bildl.) Cic.: elabi e manu, e manibus, s. elabor: elabi de manibus (bildl.), ein Spielball des Zufalls werden, Cic.: emittere manu, e u. de manibus, s. emitto no. II. – esse in manibus, α) in den Händen sein, oratio est in manibus, man hat sie in der Hand, man kann sie lesen, sie ist bekannt, Cic.: poet, in manibus Mars ipse, ihr habt den M. gleichs. in euren Händen (= jetzt hängt der Erfolg des Kampfes ganz von eurer Tapferkeit ab), Verg. β) in Arbeit sein, liber mihi est in manibus, unter der Feder, Cic. γ) nahe sein, gegenwärtig sein, Caes. u. Verg.: sed ecce in manibus vir et praestantissimo ingenio et flagranti studio, C. Gracchus, siehe, da steht vor uns ein Mann usw., da sind wir (in der————Aufzählung) gekommen an einen Mann usw., Cic. δ) jetzt vorgehen, attendere, quae sunt in manibus, Cic.: quia vindemiae in manibus, ich mit der W. zu tun habe, Plin. ep. – alci in manu esse, in jmds. Kräften stehen, jmdm. möglich sein, Komik. (s. Lorenz Plaut. most. 577), tibi id in manu est ne fiat, Ter. – eximere alci e manu manubrium, s. manubrium: extendere manus suas, Ov. u. Lact., manum infesto pollice, Quint.: extorquere sicam de manibus, Cic.: fugere e manibus, Cic.: habere in manibus alqm, jmd. auf den H. tragen, Cic.: habere in manibus alqd, etwas unter den Händen (in der Arbeit) haben, Cic.: laevam tunicis inserere manum, Ov.: iactare manus, beim Tanze, Prop. u. Ov., beim Deklamieren, Quint.: lavare manus, Cic. (u. sprichw., manus manum lavat, eine Hand wäscht die andere, Sen. apoc. 9, 6. Petron. 45, 13): ostende huc manum dexteram, Plaut.: ponere alqd de manibus, Cic.: porrigere manum, s. porrigo: prehendere alcis manum, Cic., alqm manu, Cic.: premere manu spongiam plenam aquai (= aquae) ac siccare, Lucr.: proferre ambas manus, Plaut.: regere manum alcis manu superimpositā, Quint.: sumere vas in manus, Cic.: sustinere alqd porrectis manibus, Cic.: tangere alcis manum, jmdm. an den Puls fühlen, Sen.: non potest beneficium manu tangi, ist nicht handgreiflich, Sen.: tendere manus, s. tendo: tenere manu, dexterā manu, utrisque manibus, teneri manu,————manibus (bildl.), s. teneo: tollere manus, s. tollo: alqm venerari manu, seine Verehrung durch Handkuß bezeichnen (indem man die eigene Hand küßt und diesen Kuß dem anderen zuwirft), Tac.: versare manu exemplaria Graeca, Hor.: alcis rei causā ne manum quidem vertere, die Hand nicht umdrehen einer Sache wegen, d.i. sich nicht die mindeste Mühe geben, Cic. de fin. 5, 93: u. so quid de me Mezentius sentiat, manum non vorteris, wirst du keine H. umwenden (wird dir gleichgültig sein), Apul. apol. 56: vincire manus post tergum, Liv., post terga, Verg., manus laxe, Liv. – Besondere Verbindungen, in denen manus im Abl. oder mit Praepp. steht: a) von der Nähe, in Verbindgg. wie victoriam in manibus videre, Cic.: ad manum, bei der Hand, zur Hand, esse, Liv. u. Fronto, habere, Quint., intueri, Plin.: habere ad manum scribae loco, Nep.: servum sibi habere ad manum, zum Privatsekretär, Cic.: dah. librarius ad manum, zur Hand, zum persönlichen Dienste, Corp. inscr. Lat. 6, 9523. – b) sub manu od. manum, bei der Hand (in der Nähe), Planc. in Cic. ep.: dah. leicht, ohne Mühe, sogleich, Sen. u. Suet. – c) de manu, α) mit eigener Hand, facere, Cic.: u. so bl. manu parere sibi letum, Verg. β) aus eigener Hand, d. i auf eigene Kosten, Colum. γ) de manu in manum tradere, aus unserer Hand in eines anderen Hand, Cic. – d) plenā manu, mit voller, (geldvoller) Hand,————Tibull.: bildl., liberaliter et plenā manu faciam, Sen. contr.: plenā manu scapulas eius verberavit, mit voller (breiter) H., Petron.: plenā manu alcis laudes in astra tollere = jmdm. reichliches Lob spenden, Cic. – e) manibus pedibusque od. manibus pedibus (griech. πυξ καὶ λάξ), mit Händen u. Füßen, d.i. mit allen Kräften, mit aller Anstrengung, Ter. Andr. 161 u. 676. – f) per manus, α) mit den Händen, trahere, Caes.: per manus servulae servatus, durch ihren Dienst, Cic. β) von Hand zu Hand, Liv.: bildl., traditae per manus religiones, vom Vater auf den Sohn und von diesem auf den Enkel usw., Liv. – g) prae manu, vor die Hand, zur Hand, in Bereitschaft, esse, Plaut.: si paulum dederis prae manu, vor die Hand, in die Hand, zum Anfange der Wirtschaft, Ter.: habere prae manu, ICt.: si liber est prae manibus, bei der Hand, Gell. – h) inter manus, α) mit den Händen, auferri, Cic.: proferri, Caes. β) unter den Händen, in den Händen, Cael. in Cic. ep.: inter manus habere, eine schriftl. Arbeit unter den H. haben, Plin. ep. γ) inter manus esse, handgreiflich sein (= vor Augen liegen), Verg. – i) sub manus, unter den Händen, succedere, Plaut. – k) manibus aequis, mit gleichen Vorteilen, mit gleichem Glücke (im Kampfe), nach unentschiedenem Kampfe, bellum nox intempesta diremit, Enn. ann. 167: dirimere pugnam, Liv.: abscedere, Tac.: so auch aequā manu discedere, Sall. Cat.————39, 4 (Ggstz. superiorem discedere). – l) a manu servus, Schreiber, Sekretär, Suet. Caes. 74, 1 (vgl. Corp. inscr. Lat. 6, 8409 u. 9534): u. so liberta a manu, Suet. Vesp. 3. – m) brevi manu, sogleich, ohne Verzögerung, ICt.: hingegen longā manu, langsam, ICt. – n) illotis manibus, s. illotus. – o) manum de tabula! eig. die Hand vom Gemälde! sprichw. = genug! es sei genug! Cic. ep. 7, 25, 1.B) insbes.: 1) die Faust = die persönliche Tapferkeit, die bewaffnete Hand, manu fortis, Nep.: manu promptus, Sall.: manu sternere alqm, Verg.: manu vincere, Ov.: manu capere urbes, Sall.: usu manuque, Caes.: committere manum Teucris, handgemein werden (im Kampf), Verg. (vgl. confero u. consero). – 2) das Handgemenge, die Tätlichkeit, Gewalttätigkeit, ad od. in manum venire, Liv. u. Plin. pan., od. ad manum accedere, Nep., zum Handgemenge kommen, handgemein werden: so auch in manus venire, Liv.: pugna iam ad manus venerat, man war handgemein geworden, Liv.: res venit ad manum, Cic.: proelium in manibus facere, im Handgemenge kämpfen, Sall.: continere manus ab alqo, Ov.: manibus temperare, es nicht zu Tätlichkeiten kommen lassen, Liv.: vim et manus afferre, zu Gewalt u. Gewalttätigkeiten schreiten, Cic.: Armeniae manum afferre, A. angreifen, Vell.: alci od. alci rei (zB. regnis) manum od. manus inicere, Gewalt antun, Sen. u. Val. Max.: manu (mit————bewaffneter Hand) vindicare iniurias, Sall.: u. so vindicandum in eos... non manu neque vi, verum (sondern) etc., Sall.: ebenso per manus libertatem retinendam, Sall. – 3) (Abl. manu) von der Kunst od. Anwendung der Kunst, v. Bemühung u. Händearbeit, manu quaerere (erwerben), Cic.: bes. im Ggstz. zu dem, was von Natur ist = durch Händearbeit, durch die Kunst, piscina manu facta, Varro: portus od. canales manu facti, Cic. u. Sen.: congesta manu oppida, Verg.: manu sata, Getreide von Menschen gesät, Caes.: arbusculae manu cultae, künstlich gezogene, Fronto: urbs manu munitissima, Cic.: postea credo additas moles manuque adiutum, ut etc., und es sei durch die Kunst nachgeholfen, Liv. – übtr., auf gesuchte, künstliche Weise (vgl. Lipsius Sen. ad Marc. 19, 2. p. 122 ed. 4.), morbi, quos manu fecimus, Sen.: quidam liberos eiurant et orbitates manu faciunt, Sen.: oratio fucata et manu facta (affektierte), Sen. – 4) die Hand = Macht, Gewalt, haec non sunt in manu nostra, Cic.: omnes, quorum in alterius manu vita posita est, Cic.: iuxta deos in tua manu posita est, Tac.: in vestra manu situm est (in eurer H. liegt es) m. indir. Fragesatz, Sall., m. folg. Infin., Apul.: dah. manu mittere od. emittere, s. manumitto u. emitto. – convenire in manum, s. convenio no. I, A, b, β (Bd. 1. S. 1656).II) meton.: 1) die Hand, d.i. Arbeit des Künstlers————u. jedes Arbeitenden, prima, Quint.: extrema, letzte Hand, d.i. Vollendung und Vervollkommnung einer Arbeit, extrema manus non accessit eius operibus, Cic.: so auch summa manus, Sen., ultima manus, Ov.: aptius a summa conspiciare manu, laß dich lieber sehen, wenn du völlig geputzt bist, Ov.: manus pretium, s. manupretium. – 2) die Hand eines Schreibenden, die Handschrift, u. die des Künstlers in den bildenden Künsten, der Stil u. dgl., alia, Cic.: Alexidis manum amabam, Cic.: redii ad meam manum, nun schreibe ich selbst, Cic.: manum emittere, die Hand (Handschrift) von sich geben, ICt.: falso manum eius imitatus, Eutr.: manus Praxitelis, Werk des Praxiteles, Mart.: artificum manus miratur, Verg. – 3) der Wurf im Würfelspiele, si quas manus remisi, Würfe (= deren Gewinn) geschenkt habe, Aug. b. Suet. Aug. 71, 3. – 4) der Handgriff, totas artis manus, machinas omnes ardenter exercet, übtr. = alle Kniffe u. Ränke, Apul. met. 3, 16. – 5) in der Fechtkunst, der Hieb, Stich, Stoß (vgl. Spalding Quint. 5, 13, 54. p. 386 sq.), prima (die Prime), secunda (der Nachstoß), tertia, Quint.: manum exigere, anbringen, Quint.III) übtr.: 1) der Rüssel des Elefanten, Cic. u.a. – 2) die Vorderfüße des Bären, Plin.: des Affen, Plin. – 3) die Zweige der Bäume, Stat. u. Pallad. – 4) manus ferrea, ein eiserner, an einer Kette befestigter————Haken, um feindliche Schiffe zu entern, der Enterhaken (vgl. harpago), Caes., Liv. u.a. – 5) (wie χείρ) die Schar (im üblen Sinne die Rotte, Bande), a) übh.: bonorum, Cic.: Iudaeorum, Cic.: coniuratorum, Cic.: manus bicorpor, von den Zentauren, Cic. poët. – insbes., Leute = Arbeiter zum Schiffsbau, Verg. Aen. 11, 329. – b) eine bewaffnete Schar, eine Abteilung, magna, Cic.: parva, Sall.: firma, Cic.: nova (Ggstz. veteres copiae), Caes.: manum facere, Cic.: manum conducere, Caes.: manum cogere, Caes. – ⇒ Archaist. Genet. manuis, *Varro sat Men. 423. – Dat. manu, Prop. 1, 11, 12; vgl. Prisc. 7, 88. – vulg. Formen nach der 2. Deklin., Abl. mano, Corp. inscr. Lat. 3, 88: Akk. Plur. manos, Itala (Taurin.) Marc. 9, 34. Itala (Clar.) 1. Timoth. 2, 8.————————2. mānus, a, um (archaist. Wort), gut, gütig, angef. bei Varro LL. 6, 4. Macr. sat. 1, 3, 13. Serv. Verg. Aen. 1, 139; 2, 268. Isid. orig. 5, 30, 14. Vgl. Cerus manus. -
11 manus
I ūs f.1) рука, у животных передняя нога или лапа (dextra C; sinistra Nep или laeva C); тж. кисть руки ( comprimere in pugnum manum Q)in alicujus manibus mori C — умереть у кого-л. на рукахmanu aliquem ducere V, C — вести кого-л. за рукуmanūs dare (dedere) Pl, C, Cs, V etc. — позволить надеть на себя оковы, перен. сдаться, изъявить покорность, признать себя побеждённым, но тж. Q оказать помощьin manibus habere — ценить, любить ( aliquem C) или обрабатывать, создавать, работать (над), сочинять (librum, orationem, opus C)in manibus esse H — быть распространённым, общеизвестным, широко читаемым ( oratio in manibus est C); тж. быть налицо ( occasip in manibus est L) или быть в работе ( liber mihi in manibus est C)ad manum esse Sen или prae manu (prae manibus) esse Pl, Ter, Ap etc. — быть под рукой, наготовеnihil ad manum erat Pt — (у нас) не было ничего («ни гроша»)alicui manum adire погов. Pl — надуть кого-л.manibus pedibus(que) погов. Ter — всеми средствами или изо всех силper manūs Cs — из рук в руки, тж. из поколения в поколение ( religiones tradere L)manum (manūs) conferre L etc. (conserere L) — вступить в рукопашный бой (см. тж. 3.)sub manum Su — без труда, легкоplenā manu C etc. — полной горстью, т. е. щедро, не жалеяbrevi manu Dig — безотлагательно, немедленноlongā manu Dig — медлительно, вяло2)а) сила, мощь, храбрость (manu urbes capĕre Sl; manu superare aliquem C)б) pl. деяния, подвиги ( manus alicujus St)manu fortis Nep (promptus Sl) — отважный, храбрый3) рукопашный бой, схватка, борьбаad manum (in manūs) venire L etc. (accedere C etc.) — завязать рукопашный бойaequā manu Sl (aequis manibus L, T) — без чьего-л. перевеса (в бою)4) насилие, сила (manu ulcisci aliquid C)per manūs Sl — с применением силы, насильственноmanum afferre VP и ferre manum Lcn — идти войной, нападатьsibi manūs offerre Plancius ap. C — наложить на себя руки5) властьin alicujus manūs (manum) venire (incĭdĕre) C etc. — подпасть под чью-л. властьaliquid in manu alicujus ponĕre C, T — предоставить что-л. в чьё-л. распоряжение (отдать что-л. во власть кому-л.)manum ad aliquid expedītam habere Nep — иметь полную возможность для чего-л.6) работа, труд, деятельность ( sine labōre et manu C)manum ultimam (summam или extrēmam) imponĕre alicui rei V, O, Sen etc. — завершить (закончить, доделать) что-л.manu — человеческой рукой, искусственно (portus manu factus C; urbs manu munitissima C)morbi, quos manu fecimus Sen — болезни, которые мы сами себе причинили7) искусстве или произведение искусства ( artificum manūs mirari V)8) почерк, рука ( alicujus manum imitari C)9)а) группа, отряд, кучка, горсть (militum Nep; hostium Sl)б) банда, шайка ( praedonum C)10) хобот (elephanti C, QC)11) абордажный крюк (m. ferrea Cs, L)12) сторона ( ad hanc manum Ter)15) бросок (при игре в кости), ход SuII mānus, a, um арх.добрый, добросердечный Vr, Macr -
12 manus
manus ūs （dat. manu, Pr.), f [2 MA-], a hand: puerum in manibus gestare, T.: Vinxerat post terga manūs, V.: Caelo si tuleris manūs, H.: vas in manūs sumere: de manibus deponere, lay down: unde manum continuit? refrained, H.: hominem tibi trado de manu, ut aiunt, in manum, i. e. with great care: manum ferulae subduximus, i. e. outgrew the rod, Iu.: plenā manu, liberally: (Sextius) per manūs tractus servatur, i. e. by careful nursing, Cs.: per manūs servulae, by the assistance: traditae per manūs religiones, from hand to hand, L.: magna Iovis, might, H.: mihi veritas manum inicit, arrests.—The hand, as a symbol of nearness: ut iam in manibus nostris hostes viderentur, close upon us, Cs.: In manibus Mars ipse, at hand, V.: proelium in manibus facere, at close quarters, S.: res ad manūs vocabatur: quod Romanis ad manum domi supplementum esset, within reach, L.: servum habuit ad manum, as private secretary: aliquid paulum prae manu Dare, ready money, T.: est in manibus oratio, accessible: inter manūs sunt omnia vestras, plain and palpable, V.: iudicia mortis manu tenere, palpable proofs: manūs inter parentem Ecce, etc., close to, V.—As a symbol of occupation: habeo opus magnum in manibus, am engaged on: Naevius in manibus non est, is not read, H.: sic in manibus (inimicum) habebant, paid attentions to: agger inter manūs proferebatur, by manual labor, Cs.: inter manūs e convivio auferri, i. e. bodily: (epistulae) tuā manu, by your hand: manu sata, artificially, Cs.—As a symbol of control: Uxor quid faciat, in manu non est meā, under my control, T.: id frustra an ob rem faciam, in manu vostrā situm est, rests with you, S.: neque mihi in manu fuit, Iugurtha qualis foret, I could not determine, S.: (feminas) in manu esse parentium, virorum, subject, L.: hostem ex manibus dimitti, suffered to escape, Cs.: dum occasio in manibus esset, while they had the opportunity, L.: inimicorum in manibus mortuus est.— As a symbol of force: manibus pedibusque omnia Facturus, with might and main, T.: per manūs libertatem retinere, forcibly, S.: aequā manu discedere, a drawn battle, S.: Erymanta manu sternit, a blow, V.: ne manum quidem versuri, turn a hand: cum hoste manūs conserere, try conclusions, L.: manum committere Teucris, fight, V.: manu fortis, brave in battle, N.: urbīs manu ceperat, by force, S.: oppida capta manu, stormed, V.: Ipse manu mortem inveniam, by suicide, V.: usu manuque opinionem fallere, actual fight, Cs.: plura manu agens, compulsion, Ta.: dare manūs, give himself up, Cs.: manūs dedisse, yielded: neque ipse manūs feritate dedisset, consented, V.: manūs ad Caesarem tendere, i. e. to supplicate, Cs.: tendit ad vos virgo manūs.—As a symbol of skill: manus extrema non accessit operibus eius, finish: manus ultima coeptis Inposita, O.: Quale manūs addunt ebori decus, skilled hands, V.—Prov.: manum de tabulā, i. e. the work is finished.—A hand, handwriting, style, work, workmanship: librarii: manum suam cognovit: Artificum manūs inter se Miratur, the comparative skill, V.— A side (cf. pars): Est ad hanc manum sacellum, T.: a laevā conspicienda manu, O.—Of animals, a hand, trunk, claw: manus etiam data elephanto: uncae manūs, claws (of the Harpies), V.—In the phrase, ferreae manūs, grappling-hooks, grappling-irons: manūs ferreas atque harpagones paraverant, Cs.: in hostium navīs ferreas manūs inicere, L.— A body, band, company, host, collection, troop, corps: nova, Cs.: parva, S.: cum manu haudquaquam contemnendā, force, L.: Dolopum, V.: manum facere, copias parare: coniuratorum: bicorpor, i. e. the Centaurs: servilis, H.— Plur, labor, hands, workmen: nos aera, manūs, navalia demus, V.* * *hand, fist; team; gang, band of soldiers; handwriting; (elephant's) trunk -
13 aequus
aequus adj. with comp. and sup. [2 IC-, AIC-], even, plain, level, flat: locus: aequiore loco constiterat, Cs.: campus, V. — Equal: ex provinciā aequam partem sumere: sequitur non passibus aequis, V.: Abietibus iuvenes aequi, as tall as, V. —Even with, on a level with: sive loquitur ex inferiore loco, sive ex aequo, i. e. on the floor of the Senate: pede congredi aequo, i. e. face to face, V. —Favorable, advantageous: locus ad dimicandum, Cs.: locus suis, N.: tempus.—Favorable, friendly, kind, humane: nobis: parvis alumnis, propitious, H.: templum non aequae Palladis, unpropitious, V.: aër non aequus, unwholesome, V.: non aequa fata, hard, O.: aequi iniquique, friends and foes, L.—Equal, proportionate, like: utinam esset mihi pars aequa amoris tecum, i. e. that I had a fair return, T.: aequā manu discedere, after a drawn battle, S.: aequo Marte pugnare, indecisive, L.: aequum volnus utrique dedit, O. — Of persons, fair, equitable, impartial: praetor: aequissimus iudex.—Of things, equitable, reasonable, fair, honorable: postulatio: id, quod aequissimum est, ut, etc.: quae liberum scire aequum est adulescentem, T.: sicut aequum est, dicamus, etc.: ex aequo et bono iure rem iudicari oportere, equitably and kindly: fit reus magis ex aequo et bono, quam ex iure gentium, S.: durus est praeter aequomque et bonum, excessively, T.: id non fieri ex aequo et bono, in a spirit of moderation, T.: qui neque ius neque bonum atque aequom sciunt, have no sense of right or reason, T.: istuc aequi bonique facio, T.: si tu aliquam partem aequi bonique dixeris, if you propose anything reasonable, T.: animus meus totum istuc aequi boni facit, i. e. is content wich: ‘melius aequius,’ i. e. quid melius et aequius sit iudicatur.—Equable, calm, composed, tranquil: sorti pater aequus utrique est, V.: oculis aspicere aequis, V.: animus: Aequam Servare mentem, H.: aequo animo, with equanimity, patiently, calmly, with indifference: alqd ferre aequo animo: emori: servitutem tolerare, S.: alqd animo aequiore ferre: animo aequissimo nummos adfert: aequissimis animis: audite mentibus aequis, impartially, V.* * *aequa -um, aequior -or -us, aequissimus -a -um ADJlevel, even, equal, like; just, kind, impartial, fair; patient, contented -
14 dis-cēdō
dis-cēdō cessī, cessus, ere, to go apart, part asunder, divide, separate, disperse, scatter: ex hac fugā auxilia discesserunt, Cs.: lignationis causā in silvas, Cs.: ut sodalitates decuriatique discederent: cum discedere populum iussissent tribuni, L.: in duas partīs, S.: cum terra discessisset: caelum, opens: scaena ut versis discedat frontibus, open, V.—To go away, depart, leave: petebat ut discedere liceret, Cs.: misere discedere quaerens, H.: ab exercitu, Cs.: a senis latere: e Galliā: ex contione, Cs.: de foro: templo, O.: longius ab agmine discedi, Cs.: de colloquio discessum, L.: in loca occulta, S.: ad urbem, V.: ex castris domum, Cs.: domos suas, N.—Of troops, to march off, march away, decamp: discessit a Brundisio, Cs.: ex hibernis, Cs.: Tarracone, Cs.: ab signis, to leave the standard, Cs.: exercitus ab signis discessit, disbanded, L.: ab armis, to lay down their arms, Cs.: in itinere ab eo, desert, Cs. — From a battle, to get away, come away, come off, be left, remain: se superiores discessisse existimare, Cs.: victor discessit ab hoste, H.: victus, S.: graviter volneratus, S.: ut inanes discederent: aequā manu, S.: aequo Marte, L.: sine detrimento, Cs. —From a trial or struggle, to come off, get off, be left, remain: ut spoliis ex hoc iudicio ornati discedant: se superiorem discessurum: liberatus, N.: si istius haec iniuria inpunita discesserit: pulchre, T.: turpissime: a iudicio capitis maximā gloriā, N.: Discedo Alcaeus puncto illius, he votes me an Alcaeus, H.—Fig., to depart, deviate, swerve from, leave, forsake, give up, abandon: nihil a statu naturae: a fide: a suā sententiā, Cs.: ab amicis in magnā re peccantibus.—To pass away, vanish, cease: audivi quartanam a te discessisse: ex animo illius memoria: hostibus spes potiundi oppidi discessit, Cs.: ubi hae sollicitudines discessere, L.—In the phrase, in sententiam discedere, to adopt a view, pass over to a party, vote for a measure: senatus in Catonis sententiam discessit, S.: senatus in alia omnia discessit: in hanc sententiam ut discederetur, L.: illud SC, quo numquam ante discessum est, Cs.—To leave in thought, depart: cum a vobis discesserim, i. e. except you: ut cum ab illo discesserint, me habeant proximum. -
15 discedo
dis-cēdo, cessi, cessum, 3 ( perf. sync. discesti, Plaut. As. 2, 1, 3), v. n.I.(With the notion of dis predominating.)A.To part asunder, divide, separate (rare but class.; cf.: linquo, relinquo, desero, desum, destituo, deficio).1.Lit.:2.cum terra discessisset magnis quibusdam imbribus,
Cic. Off. 3, 9:caelum,
opens, id. Div. 1, 43, 97; 1, 44, 99, i. e. clears off, Verg. A. 9, 20 (this last is quoted in Sen. Q. N. 7, 20):sulcus vomere,
Luc. 6, 382: VT SODALITATES DECVRIATIQVE DISCEDERENT, SC. ap. Cic. Q. Fr. 2, 3, 5; cf.:cum discedere populum jussissent tribuni,
Liv. 3, 11:populus ex contione,
Sall. J. 34 fin.: armati in latitudinem, Sisenn. ap. Non. 99, 7:in duas partes,
Sall. J. 13, 1:in partes,
Tac. A. 1, 49; cf.:in manipulos,
id. ib. 1, 34:fumus in auras,
Lucr. 3, 436:ad semina rerum,
id. 2, 833:palus multos discessit in amnes,
Luc. 6, 360:citius paterer caput hoc discedere collo,
Prop. 2, 6, 7.—Trop.:B.divisio in tres partes,
Quint. 12, 10, 58:haec in duo genera,
id. 3, 6, 86.—To part from one's connection with one, i. e. to leave, forsake, desert (rare but class.).—With a or ab: uxor a Dolabella discessit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6:II.ab amicis in re publica peccantibus,
Cic. Lael. 12, 42:ab amicis,
id. ib. 20, 75:a nobis,
Caes. B. C. 3, 60, 3:milites in itinere ab eo discedunt,
id. ib. 1, 12, 2:a Perseo,
Liv. 43, 6.(With the notion of cedere predominating.) To depart from any place or person, to go away from, to leave (cf.: proficiscor, abeo; so most frequently in all periods and sorts of composition).A.Lit.1.In gen.: constr. with ab, ex, or absol., rarely with de —With ab: cum discesti ab [p. 586] hero, atque abisti ad forum, Plaut. As. 2, 1, 3;b.so with abire,
id. ib. 3, 3, 13; Cic. Att. 7, 2 fin.:quod legati eorum paulo ante a Caesare discesserant,
Caes. B. G. 4, 12, 1:ab suis,
id. ib. 5, 3, 6:ab exercitu,
id. ib. 7, 9, 1; id. B. C. 1, 9, 3 et saep.:a senis latere numquam,
Cic. Lael. 1, 1:a vallo,
Caes. B. C. 3, 37, 3:ab loco,
id. ib. 5, 34, 1:a litore,
id. ib. 5, 8 fin. et saep.—With ex:non modo illum e Gallia non discessisse, sed ne a Mutina quidem recessisse,
Cic. Phil. 8, 7, 21:ex contione,
Caes. B. C. 2, 33, 2:e medio,
Suet. Caes. 1:e patria,
Ov. Tr. 1, 3, 85 et saep.—With de:de foro,
Cic. Verr. 2, 4, 65, § 147; 2, 4, 22, § 49; id. Rosc. Am. 29, 79:de colloquio,
Liv. 32, 40.—With abl. without a prep.:templo,
Ov. M. 1, 381:finibus Ausoniae,
id. Tr. 1, 3, 5:lecto,
id. H. 1, 81:Tarracone,
Caes. B. C. 2, 21, 5:Capua,
Cic. Att. 7, 21.— Absol.:ille discessit, ego somno solutus sum,
Cic. Rep. 6, 26 fin.;so,
Caes. B. G. 1, 39, 3; id. B. C. 1, 22 fin.; Hor. S. 1, 9, 8 et saep.— Pass. impers.:ne longius ab agmine discedi pateretur,
Caes. B. G. 5, 19, 3:ab concilio disceditur,
id. ib. 7, 2 fin.:de colloquio discessum,
Liv. 32, 40; Caes. B. C. 3, 87 fin.; Tac. A. 6, 44 fin. —Designating the term. ad quem, to go away to any place:2.in silvas,
Caes. B. G. 5, 39, 2:ex fuga in civitates,
id. ib. 7, 88 fin.:in castra,
id. B. C. 1, 83, 3:in proximos colles,
Sall. J. 54 fin.:in loca occulta,
id. ib. 56, 3:ad urbem,
Verg. A. 12, 184 et saep.:Capreas,
Tac. A. 6, 20:ex castris domum,
Caes. B. G. 5, 7, 5; cf.simply domum,
id. B. C. 1, 13, 3; 3, 87, 3:domos suas,
Nep. Them. 4, 2 al.:cubitum,
Cic. Rep. 6, 10.—In partic.a.In milit. lang., to march off, march away, decamp:b.discessit a Brundisio obsessionemque nostrorum omisit,
Caes. B. C. 3, 24 fin.:ab Gergovia,
id. B. G. 7, 43 fin.:a mari Dyrrhachioque,
id. B. C. 3, 44, 1:ab Zama,
Sall. J. 61 al.:ex ea parte vici,
Caes. B. G. 3, 2, 1:ex hibernis,
id. ib. 5, 28, 3:ex eo loco,
id. B. C. 3, 30, 7; cf.:ex iis locis cum classe,
id. ib. 3, 101 fin.:Tarracone,
id. ib. 2, 21, 5 et saep.:dispersi ac dissipati discedunt,
Caes. B. G. 5, 58, 3; so absol., id. ib. 5, 53 fin.; 6, 33, 4 et saep.;so milit.: discedere ab signis,
to quit the standard, leave the order of battle, Caes. B. G. 5, 16, 1; id. B. C. 1, 44, 4; Liv. 25, 20:qui discedere et abire cœptabant,
i. e. to break ranks and go away, Suet. Oth. 11; cf.: ab ordinibus signisque Front. Strat. 1, 5, 3:ab armis,
to lay down one's arms, Caes. B. G. 5, 41, 8; id. B. C. 1, 9, 5; Sall. C. 34, 1; Cic. Phil. 8, 11, 33; Liv. 9, 14 al.—Also in milit. lang., to get away, come away, come off in any manner from the battle (victorious, conquered, wounded, etc.); and sometimes to be translated simply to become, to be, etc.:(β).superiores,
Caes. B. C. 1, 47, 1; so,superior,
Sall. C. 39, 4:victor,
Caes. B. C. 3, 47, 6; cf.:victor ab hoste,
Hor. Ep. 1, 10, 37:victus,
to be conquered, Sall. C. 49, 2:graviter vulneratus,
id. ib. 61, 7 et saep.:aequo proelio,
Caes. B. C. 3, 112, 7; cf.:aequa manu,
Sall. C. 39, 4:aequo Marte cum Volscis,
Liv. 2, 40:sine detrimento,
Caes. B. C. 3, 46, 6 et saep.— Pass. impers.:a proelio disceditur,
Just. 6, 7, 12.—Transf. beyond the milit. sphere (freq. into the judicial sphere, on account of its analogy to the former):B.ut spoliis Sexti Roscii hoc judicio ornati auctique discedant,
Cic. Rosc. Am. 3 fin.:superiorem,
id. Caecin. 1, 2; so,liberatus,
Nep. Phoc. 2, 3:omnium judicio probatus,
Cic. Brut. 64, 229:impunita (tanta injuria),
id. Verr. 2, 4, 30 et saep.:discessisses non male,
Plaut. Stich. 2, 2, 70; cf.:pulchre et probe et praeter spem,
Ter. Phorm. 5, 8, 58:aut cum summa gloria aut sine molestia,
Cic. Att. 2, 21 fin.; cf.:a judicio capitis maximā gloriā,
Nep. Epam. 8 fin.:ita tum discedo ab illo, ut qui se filiam Neget daturum,
Ter. And. 1, 1, 121; cf.:si possum discedere, ne causa optima in senatu pereat,
Cic. Fam. 2, 16 fin.Trop.1.In gen., to depart, deviate, swerve from; to leave, forsake, give up:2.nihil a statu naturae, nihil a dignitate sapientis,
Cic. Off. 1, 20, 67:a fide justitiaque,
id. ib. 3, 20, 79:longe ab consuetudine mea et cautione ac diligentia,
id. Font. 1, 2:a constantia atque a mente, atque a se ipse,
id. Div. 2, 55, 114; cf.:a se,
id. Brut. 79, 273; id. Fin. 5, 11, 33; 4, 5, 41; id. Tusc. 4, 6, 11: a recta conscientia, Att. ap. Cic. Att. 13, 20:a sua sententia,
Caes. B. C. 1, 2, 5: ab officio, id. B. G. 1, 40, 3:ab oppugnatione castrorum,
id. B. C. 2, 31, 3 et saep.:a judiciisque causisque,
Cic. de Or. 2, 33, 144:a litteris,
id. Fam. 9, 26:ab illa acerrima contentione,
id. Or. 31:ab illa cavillatione,
Quint. 12, 2, 14:a suscepta semel persuasione,
id. 12, 2, 26 et saep.—In partic.a.Pregn., to pass away, to vanish, to cease (very rarely):b.modo audivi, quartanam a te discessisse,
had left you, Cic. Att. 8, 6:ex animo memoria alicujus,
id. Rep. 6, 9: hostibus spes potiundi oppidi discessit (opp. studium propugnandi accessit), Caes. B. G. 2, 7, 2:ubi hae sollicitudines discessere,
Liv. 4, 52 fin. —In alicujus sententiam, in polit. lang., to pass or go over to another's opinion, Sall. C. 55, 1; Liv. 3, 41; 28, 45; cf.c.the opp., in alia omnia,
Cic. Fam. 10, 12, 3 (v. alius). In like manner:decurritur ad illud extremum atque ultimum SC., quo nisi paene in ipso urbis incendio... numquam ante discessum est,
which had never before been resorted to, Caes. B. C. 1, 5, 3;so perh.: ex oratione Caesaris... hanc in opinionem discessi, ut, etc.,
Cic. Fam. 6, 14 fin. —Ab aliquo, in Cicero's letters in the sense of to leave out of consideration, i. e. to except:► Once in the part.cum a vobis meae salutis auctoribus discesserim, neminem esse, cujus officiis me tam esse devinctum confitear,
if I except you, you excepted, Cic. Fam. 1, 9, 18:ut cum ab illo discesserint, me habeant proximum,
id. ib. 6, 12, 2:amoris erga me, cum a fraterno amore domesticoque discessi, tibi primas defero,
id. Att. 1, 17, 5.perf.: custodibus discessis, Cael. ap. Prisc. p. 869 P. -
16 sua
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
17 suum
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
18 suus
sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;I.so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).A.With antecedent in the same sentence.1.The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.(α).His:(β).Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—Her:(γ).mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—Its:(δ).omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:2.mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—With a subject-clause as antecedent:3.id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —With subject-acc. as antecedent:4.hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—With object-acc. as antecedent.(α).Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):(β).hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —With impers. verbs:(γ).sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—As adjunct of other members of the sentence:5.ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—With dat. as antecedent.(α).As adjunct of subject (cf. 4. supra):(β).suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—Of other words:6.regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:7.nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—With predic. nom. as antecedent:8.sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—With appositive noun.(α).With gram. subject as antecedent:(β).hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—With object as antecedent:(γ).Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—With appositive noun as antecedent:9.si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—In participial clauses.(α).The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:(β).credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—The logical subject of the participle, being also the principal subject:(γ).sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:10.M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:(β).mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:(γ).cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—With antecedent dependent on the gerund:11.eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:B. 1.magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.Dependent on subject-inff.:2.ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—Without a subject-inf.:C.omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.1.In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.a.In infinitive clauses:b.(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—Suus in a clause dependent on inf.:c.scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:d.Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —In subordinate clauses introduced by quin or quod:e.(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —In interrogative clauses:2.si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —In a virtually oblique clause.a.In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:b.me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:D.Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).In the place of ejus.1.In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):2.Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—To avoid ambiguity:3.petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:4.in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):II.tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.In partic.A.As substt.1.sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.(α).(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:(β).cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;(γ).the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—(δ).Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:2. a.cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—Sing.(α).Lit.:(β).nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —Trop.:(γ).meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:b.pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —Plur.(α).One ' s property:(β).Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —One ' s own affairs:B.aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.the context),
Quint. 6, 3, 90.Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.1.Of property in things.(α).Corporeal:(γ).scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—Of a country or people:(δ).suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—Trop.:2.omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—Of persons.(α).Under a master ' s or father ' s control:(β).ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):(γ).ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—Of moral power over others: suus = devoted to one:(δ).hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —Of power over one's self, etc.:3.nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):C.dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.1.The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.a.Opposition expressed:b.nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —Implied:c.voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:(β).Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:(γ).restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—For suo jure v. 3. infra.—(δ).Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;2.sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —Of private relations (opp. to public):3.ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —Of just rights or claims:4.imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —Of that to which one is exclusively devoted:5. a.huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —Of persons, devoted to one, friendly, dear:b.Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—Of things, favorable.(α).Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:(β).hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—Of time:c.cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:6.neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —Of persons or things, peculiar, particular:7.quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—Proper, right.a.Referring to one's ordinary or normal condition:b. (α).quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —The regular time ( = stato tempore):(β).signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —The right or proper time:(γ).salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —Suo loco = at the proper place:(δ).quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —Suited, appropriate, adapted to one:8.in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).a.Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —b.Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —Of paternal authority.(α).Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:(β).quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:D.CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.In particular connections.1.With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).a.Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,(α).A subjectnom.:(β).(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—A subject-acc.:(γ).sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—An object in dat. or acc.:b.sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;c.post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:2.suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.a.Quisque and suus in different cases.(α).Quisque as subjectnom.:(β).sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—With acc. of quisque as subj.:(γ).fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:(δ).sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—As predicate-nom. (v. II. B.):(ε).opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—As adjunct of subj.-acc.:(ζ).suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:b.ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.(α).Attraction of suus:(β).ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —Attraction of quisque:c.tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—In the order quisque... suus.(α).In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:(β).ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:(γ).in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:(δ).oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —When suus and quisque belong to different clauses:d.atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:3.suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—With sibi.(α).Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):(β).reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):4.quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—With gen. agreeing with the subject of suus:5.quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:6.postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—With descriptive adjj.(α).Standing before the adj. and noun (so most freq.):(β).suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—Between the adj. and noun (less emphatic):(γ).pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—After adj. and noun:7.veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—Objectively for the pers. pron. (rare):8.neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:9.si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—Strengthened by the suffix - pte or -met.(α).By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:(β).quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:suapte natura,
id. Fat. 18, 42:suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,suapte natura,
id. 4, 22, 4:flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib. -
19 ex
[ABCU]A - ex (e, souvent devant une consonne), prép.: [st1]1 [-] en sortant de, après, venant de, de, hors de. - ex urbe exire: sortir de la ville. - e vita exire: mourir. - ex vinculis: [de dedans ses chaînes] = enchaîné. - moribus suis Orgetoricem ex vinculis causam dicere coegerunt, Caes. BG. 1: selon leurs coutumes, ils obligèrent Orgétorix à répondre enchaîné à l'accusation. - ex praetura: après sa préture. - album ex ovo, Cels.: blanc d'oeuf. [st1]2 [-] à partir de, depuis; de la part de. - ex eo tempore: à partir de ce moment. - ex equo pugnare, Plin.: combattre à cheval. - ex ante diem tertium kalendas: depuis le troisième jour avant les calendes. - e me ne quid metuas, Plaut.: ne crains rien de ma part. [st1]3 [-] par suite de. - ex quo fit ut: d'où il résulte que. - ex vulneribus mori: mourir de ses blessures. [st1]4 [-] en (matière). - vas ex auro: vase en or. [st1]5 [-] d'après, selon. - ex omnium sententia: de l'avis de tous. - ex consuetudine: selon la coutume. - ex usu esse: [être selon l'utilité] = être utile. - e re sua agere: agir selon son intérêt. - e re consulere: prendre une décision d'après les circonstances. [st1]6 [-] dans l'intérêt de. - e re publica aliquid facere: faire qqch dans l'intérêt de l'Etat. [st1]7 [-] locutions diverses: - ex animo, Ter. Ov.: du fond du coeur. - e regione, Cic.: en face. - ex re, Hor.: à propos. - ex tempore, Cic.: sur-le-champ; à la hâte. - ex improviso, Cic.: à l'improviste. - ex insidiis, Cic.: par trahison. [ABCU]B - ex-, e-, ec-(devant f), ef-, préfixes: [st1]1 [-] mouvement vers le dehors, enlèvement, éloignement: - e-gredi → ex + gradior: sortir. - e-jicere: chasser de. - ef-fugere: s'enfuir. - ex-cusare → ex + causa: excuser, éloigner de la cause. - ex-onerare: décharger. [st1]2 [-] mouvement vers le haut: - ex-tollere: élever. - ex-crescere: croître. [st1]3 [-] privation, valeur négative: - e-gelidus: tiède, qui n'est plus gelé. - e-rudire → ex + rudis: dégrossir. - ex-heredere: priver d'héritage, déshériter. [st1]4 [-] achèvement: - ex-aedificare: achever de bâtir. - ex-sequi: suivre jusqu'au bout. - ex-plere: remplir complètement, combler. - ef-ficere: achever. [st1]5 [-] valeur intensive: - ex-clamare: élever fortement la voix, crier. - ex-petere: désirer ardemment. - e-durus: très dur, insensible. - ex-optatus: vivement désiré. - ex-spoliare: dépouiller entièrement.* * *[ABCU]A - ex (e, souvent devant une consonne), prép.: [st1]1 [-] en sortant de, après, venant de, de, hors de. - ex urbe exire: sortir de la ville. - e vita exire: mourir. - ex vinculis: [de dedans ses chaînes] = enchaîné. - moribus suis Orgetoricem ex vinculis causam dicere coegerunt, Caes. BG. 1: selon leurs coutumes, ils obligèrent Orgétorix à répondre enchaîné à l'accusation. - ex praetura: après sa préture. - album ex ovo, Cels.: blanc d'oeuf. [st1]2 [-] à partir de, depuis; de la part de. - ex eo tempore: à partir de ce moment. - ex equo pugnare, Plin.: combattre à cheval. - ex ante diem tertium kalendas: depuis le troisième jour avant les calendes. - e me ne quid metuas, Plaut.: ne crains rien de ma part. [st1]3 [-] par suite de. - ex quo fit ut: d'où il résulte que. - ex vulneribus mori: mourir de ses blessures. [st1]4 [-] en (matière). - vas ex auro: vase en or. [st1]5 [-] d'après, selon. - ex omnium sententia: de l'avis de tous. - ex consuetudine: selon la coutume. - ex usu esse: [être selon l'utilité] = être utile. - e re sua agere: agir selon son intérêt. - e re consulere: prendre une décision d'après les circonstances. [st1]6 [-] dans l'intérêt de. - e re publica aliquid facere: faire qqch dans l'intérêt de l'Etat. [st1]7 [-] locutions diverses: - ex animo, Ter. Ov.: du fond du coeur. - e regione, Cic.: en face. - ex re, Hor.: à propos. - ex tempore, Cic.: sur-le-champ; à la hâte. - ex improviso, Cic.: à l'improviste. - ex insidiis, Cic.: par trahison. [ABCU]B - ex-, e-, ec-(devant f), ef-, préfixes: [st1]1 [-] mouvement vers le dehors, enlèvement, éloignement: - e-gredi → ex + gradior: sortir. - e-jicere: chasser de. - ef-fugere: s'enfuir. - ex-cusare → ex + causa: excuser, éloigner de la cause. - ex-onerare: décharger. [st1]2 [-] mouvement vers le haut: - ex-tollere: élever. - ex-crescere: croître. [st1]3 [-] privation, valeur négative: - e-gelidus: tiède, qui n'est plus gelé. - e-rudire → ex + rudis: dégrossir. - ex-heredere: priver d'héritage, déshériter. [st1]4 [-] achèvement: - ex-aedificare: achever de bâtir. - ex-sequi: suivre jusqu'au bout. - ex-plere: remplir complètement, combler. - ef-ficere: achever. [st1]5 [-] valeur intensive: - ex-clamare: élever fortement la voix, crier. - ex-petere: désirer ardemment. - e-durus: très dur, insensible. - ex-optatus: vivement désiré. - ex-spoliare: dépouiller entièrement.* * *Ex diuitiis iuuentutem luxuria atque auaritia vna cunsuperbia inuasere. Sallust. A cause des richesses, ou Par les richesses.\Resinam ex melle AEgyptiam vorato. Plaut. Avec du miel.\Ei ex aliis Gallis maximam fidem habebat. Caesar. Entre tous, etc. ou Plus que à tous les autres.\Ex abundanti. Quintil. D'abondant.\Ex_aduersum ei loco tonstrina erat quaedam. Terent. De l'autre costé, Vis à vis.\Ex aequo. Liu. Selon equité, Equitablement.\Partiri discrimen ac periculum ex aequo. Tacit. Egualement.\Ex aequo et bono non fit. Terent. A la vraye equité et raison.\Ex aequo fertilis. Plin. Aussi fertile que l'autre.\Ex aequo viuere cum aliquo, Id est, aequa conditione. Plin. Per à compaignon.\Ex alto repetere aliquid. Sallust. Cercher un propos de bien loing, de bien hault.\Ex animo miser. Plaut. Fasché et travaillé en son esprit.\Ex animo amicus. Cic. De cueur.\Ex animo solicitus. Plaut. Chagrin en soymesme.\Ex animo dicere. Terent. De cueur, Sans faintise, naifvement.\Ex animo velle factum. Terent. De bon cueur.\Ex animo amare. Cic. Du bon du cueur, Sans fiction, Cordialement.\Ex animo facere. Terent. De bon cueur, De courage.\Ex animi sententia. Cic. A ma conscience, Selon que je le pense.\Ex ante. Liu. Annona ex ante conuecta copia nihil mutauit. Qui avoit esté apporté devant.\Ex ante diem Nonarum Iuniarum. hoc est, ex Nonis Iuniis. Cic. Depuis le cinquiesme jour de Juing.\Ex aperto. Liu. A descouvert.\Ex argumento. Plin. Pour raison de ce, en signifiance de ce.\Ex arte dicere. Cic. Par art, Selon l'art.\Audiui te ex hoc. Plaut. Je t'ay desja ouy dire cela.\Audiui ex eo. Plaut. Je luy ay ouy dire.\Ex Aulide Philocrates. Plaut. Qui est de ce pays là.\Ex authoritate Pontificum. Plin. iunior. Par l'ordonnance des prelats.\Ex bono et aequo. Iulianus. Selon l'equité, et sans garder la rigueur.\Ex ea causa. Plin. Pour ceste cause.\Ex commodo mandere. Colum. Manger à loisir.\Ex_compacto. Suet. De faict a pensé, Ainsi qu'ils avoyent accordé, Par complot, Selon qu'ils estoyent convenuz.\Capere dolorem ex aliquo. Terent. D'aucun.\Ex_malo principio, magna familiaritas conflata est. Terent. D'un mauvais commencement.\Condemnatus ex inuidia. Plin. iunior. Par envie.\Ex aliis cognoscere aliquem. Cic. Par le recit et rapport des autres.\Ex literis alicuius aliquid cognoscere. Cice. Par les lettres d'aucun.\Comparare sua commoda ex incommodis alterius. Terent. Faire son prouffit en dommageant autruy.\Coniicitur in morbum ex aegritudine. Plaut. D'ennuy il est devenu malade.\Ex consilio iurisperitorum. Cic. Par le conseil.\Ex consuetudine. Cic. Selon la coustume.\Ex copia piscaria consulere licebit quod emam. Plaut. Selon l'abondance de poisson que je voiray qu'il y aura.\Ex continenti, pro Statim. Iustinus. Incontinent.\Ex contrario, pro Econtrario. Caesar. Au contraire.\Corruptus ex adolescente optimo. Plaut. Qui est devenu de bon mauvais.\Corruptus ex amore. Plaut. Gasté par amour.\Demens ex peregrina. Terent. D'amour qu'il ha en, etc.\Ex denuntiato. Seneca. Apres denontiation faicte et advertissement.\Ex destinato. Sueton. De propos deliberé.\Ex dignitate visum est. Liu. Il a semblé estre plus honneste.\Ex diuerso, et Dissimile. Plin. iunior. Contraire.\Ex die hoc. Plaut. Dés aujourdhuy.\Datus aduocatus ex iudicibus. Plin. iunior. Du nombre des juges.\Quae ex periculo eius tantum discrimen adierunt. Plin. iunior. Par son danger.\Excedere ex pueris. Cic. Sortir hors d'enfance.\Ex dignitate tribuere alicui. Cic. Ayant regard à son estat et dignité.\Ex ea re est in culpa. Terent. Pour raison de cela, Touchant cela, C'est sa faulte de cela.\Ex eo die. Plin. iunior. Depuis ce temps là.\Ex eo fit vt, etc. Cic. De cela advient que, etc.\Multa sunt ex eodem genere. Cic. Il y en a beaucoup de mesme sorte et facon.\Ex equo pugnare. Plin. A cheval.\Euasit ex aqua. Plaut. De l'eaue.\Ex eueutu rerum. Tacit. Selon que les choses adviendroyent.\Exire ex vrbe. Cic. Sortir de la ville.\Eximere ex reis. Cic. Declairer une accusation et delation faicte d'aucun crime à l'encontre d'aucun non recevable, Donner congé à la partie accusee contre l'accusateur et delateur à faulte de comparoir.\Diem ex die expectabam, vt statuerem quid esset faciendum. Cic. De jour en jour.\Exponere ex memoria. Cic. Par coeur.\Factus ex Oratore arator. Cic. D'un orateur laboureur.\Facere ex more. Plin. iunior. Selon la coustume.\Facere ex necessitate, vel abolere, pro Necessario: cui opponitur Sponte. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.\Ex facili, pro Facile. Plin. Facilement.\Illud non fit ex vera vita. Terent. Cela ne se faict pas pour raison que tu faces ton debvoir.\Haeres ex besse relictus. Plin. iunior. Laissé heritier pour les deux tiers.\Ex hac re. Terent. De ceci.\Ex hoc solicita. Terent. Pour ce.\Ex illo: Sub. tempore. Virgil. Depuis ce temps là.\Impressa exannulo imago. Plaut. Avec un anneau, De son anneau et cachet.\Ex_improuiso. Cic. Contre esperance, Soubdain, Contre l'attente, Sans y avoir pensé, A despourveu, A pied levé, En sursault, A l'impourveu.\Incendium ex amore. Plaut. D'amour.\Ex_industria. Liu. Tout à espreu, Tout de gré.\Insanire ex iniuria. Terent. Enrager du tort qu'on nous fait.\Ex insidiis aucupari quam rem agat quis. Plaut. Guetter, S'embuscher, Se mettre en embusche pour guetter que fait aucun.\Ex insidiis verba dare. Plaut. Tascher, ou Guetter à tromper aucun.\Ex insidiis interire. Cic. Estre tué par embusches.\Ex insolentia. Liu. Pour ne l'avoir pas accoustumé.\Ex insperato. Liu. Sans y avoir pensé, A despourveu, A pied levé.\Ex_integro aliquid agere. Plin. iunior. Derechef, Tout de nouveau.\Ex interuallo. Liu. Cic. Par, ou Apres longue espace de temps.\Iudicare aliquem ex aliorum ingeniis. Terent. Selon la nature des autres.\Ex iure manu consertum vocare, Id est, ad conserendum. Varro. Sommer en jugement un defendeur en matiere petitoire d'aller sur le lieu contentieux pour y debatre chascun son droict de parolle, et ce faict, en prendre une motte de terre, et la porter en jugement: et sur icelle instituer son action et former sa demande, tout ainsi comme si le Preteur eust esté sur le lieu contentieux.\Non ex iure manu consertum, sed magis ferro rem repetunt. Cic. Ils veulent ravoir les choses par voye de faict, et non par justice.\Laborare ex pedibus. Cic. Avoir la goutte aux pieds.\Lar ex hac familia. Plaut. De ceste famille.\Ex lege repetere ab aliquo pecuniam. Cic. Faire poursuyte de quelque somme suyvant certaine loy.\Ex legibus omnes Respublicae optime administrantur. Cic. Par les loix.\Lorica ex aere. Virgil. D'arain.\Reuenire ex longinquo. Tacit. Revenir de loingtain pays.\Ex longo: Sub tempore. Virgil. De long temps.\Mors consequuta est ex aegritudine. Terent. Elle est morte d'ennuy.\Ex more. Liu. Selon la coustume.\Miser ex amore. Plaut. D'amour.\Noscere potes ex me. Terent. Par moy.\Ex natura aliquid gerere. Sueton. Suyvant sa nature.\Ex natura auidus. Plin. De nature.\Ex numero disertorum homo. Cic. Du nombre.\Ex obliquo. Plin. De costé.\Ex occasione ementium. Plin. Selon que les acheteurs viennent, où en ont affaire.\Ex occulto latrocinari. Plin. En cachette.\Euanuit ex oculis. Virgil. De devant les yeulx.\Vnus ex omnibus ciuibus probus. Plaut. De tous les citoyens, Entre tous.\Ex omnibus seculis. Cic. Depuis que le monde est monde.\Nec ex_opinato aduersum hostem inuadat. Liu. Contre toute esperance, A despourveu.\Ex opinione hominum atque fama aliquid scribere. Cic. Suyvant le commun bruit.\Ex ordine. Virgil. Tout de suite, D'ordre, Par ordre.\Ortum ex me, ex te. Plaut. C'est de par moy, J'en suis cause.\Ex parte maiore. Plin. Pour la plus grande partie.\Ex parte. Liu. En partie.\Ex pari gratia atruli tibi eam. Plaut. Pour la pareille, Pour te rendre le plaisir.\Ex praecepto. Plin. Suyvant le commandement qui leur avoit esté faict. \ Ex poenitentia. Sueton. Par repentance.\Ex praeparato. Liu. De guet a pensé.\Ex praescripto. Columel. Selon qu'autruy nous a commandé et monstré, et limité.\Ex_praeterito. Liu. Du passé.\Procul ex occulto. Terent. De loing estant caché.\Ex propinquo praeliari. Liu. De pres.\Ex professo. Quintil. Apertement, Sans desguiser ou dissimuler.\Ex prouocatione dimicare. Plin. Combatre à l'encontre de celuy qui nous a desfié et appelé.\Nemo accersitor ex proximo. Plin. iunior. D'ici pres, De chez noz prochains voisins.\Ex quo fit vt animosior, etc. Cic. Dont advient.\Ex quo: Sub. tempore. Liu. Duodequadragesimo ferme anno ex quo regnare coeperat. Depuis le temps qu'il avoit commencé à regner.\Ex quo nominata amicitia. Cic. Dont.\Ex quo manifestum est, principum disciplinam capere etiam vulgus. Plin. iunior. Dont il appert que, etc.\Quaerere ex aliquo, pro Interrogare. Cic. Demander à aucun.\Ex re tua fuerit. Plaut. Ce sera ton prouffit.\Ex Republica facere. Cic. Au prouffit et utilité de la Republique.\Ex re et ex tempore constituere aliquid. Cic. Selon que l'affaire et le temps se porteront.\Sanus non est ex amore. Plaut. D'amour qu'il ha en elle.\Scire ex aliquo. Terent. De par aucun.\Ex scripto. Liu. Par escript, Par livre.\Ex mea sententia. Plaut. Selon mon vouloir et desir, Comme je vouloye, A mon gré.\Ex sententia non sum hero. Plaut. Je ne suis point au gré de mon maistre, Je ne luy play point.\Ex sententia seruire hero. Plaut. A son gré.\Ex sententia seruus. Plaut. Aggreable.\Ex se nimium exhibet negotii. Plaut. De soymesme.\Ex se hunc reliquit filium. Plaut. Yssu de son corps.\Ex sese aliud magis habet. Terent. Il ha quelque chose qui luy touche de plus pres.\Ex sua quisque parte. Cic. Chascun pour sa part.\Ex somno timere. Cels. Apres avoir dormi.\Ex superuacuo. Liu. Superfluement, Inutilement.\Ex ipsa re mihi incidit suspicio. Terent. Il me veint en souspecon, voyant la chose comme elle alloit.\Ex_tempore parare. Sallust. Sur le champ, Tout à coup, Sans y penser, Tout à l'heure mesme, Selon le temps, Selon que l'affaire le requiert.\Audiuimus alium non ab initio fecisse, sed ex tempore aliquo confecisse. Cic. On nous raconte d'un autre qui au commencement ne souloit point faire de papier journal, qui neantmoins dés quelque temps apres en feit.\Ex illo tempore. Virgil. Depuis ce temps là.\In quibus officium ex tempore quaeritur. Cic. Selon le temps.\Ex_templo. Liu. Soubdainement, Incontinent, Tantost.\Ex toto. Plin. Du tout, Totalement.\Ex_transuerso quidam adortus transfigit. Liu. De costé, De travers, A la traverse. \ Ex tuto. Liu. Seurement, En seureté.\Ex vano. Liu. En vain.\Ex verbis tuis. Plaut. Selon que tu dis, A te ouir parler.\Celebrare facta alicuius ex veritate. Tacit. Au vray, Selon la verité.\Ex vero nomine vocor Robertus. Plautus. Mon vray nom est Robert.\Venire ex gratia in inuidiam. Plin. iunior. Venir de grace et credit à estre hay.\Ex summis opibus, viribusque vsque experire, nitere. Plaut. Tasche de tout ton povoir, et de toute ta force.\Illud accidit valde ex voluntate. Cic. Selon mon vouloir.\Ingredi aliquid ex voluntate alterius. Quintil. Du vouloir.\Vocare panem ex iure hesterno. Terent. Mouillé et trempé au brouet du jour de devant.\Ex voto. Plaut. Suyvant le veu, Par le veu.\Ex vino vacillantes. Quintil. D'avoir trop beu.\Ex vtero. Plaut. Dés qu'il estoit encore au ventre de sa mere.\Ex vsu tuo est. Plaut. C'est pour ton prouffit. -
20 facio
făcĭo, ĕre, fēci, factum - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence. - futur simple: facie = faciam (Cato). - voir les formes archaïques: faxo, faxim. - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum. - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que. - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre. - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi. - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn? - factus ad + acc.: fait pour. - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif). - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache. - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer. - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc). - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas. - avec adv.: agir, se comporter, se conduire. - facio libenter ut: il m'est bien agréable de. - bene (recte) facis quod: tu fais bien de. - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant. - facis injuste si: tu commets une injustice si... - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn. - arroganter facit cum: il montre de la présomption en... - facere amice, Cic.: agir en ami. - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis. - factum optume: tant mieux. - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch. - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps. - facere ne + subj.: faire que ne... pas. - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de. - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger. - invitus feci: j'ai agi contre mon gré. - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler. - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer. - facere ova, Varr.: pondre des oeufs. - facere sobolem, Col.: avoir des petits. - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins. - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter. - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn. - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis. - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn. - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn. - facere stomachum, Cic.: mettre en colère. - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer. - facere praedam, Cic.: se procurer du butin. - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi. - facere manum, Cic.: ramasser une troupe. - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état. - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage. - facere jacturam, Cic.: supporter une perte. - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent). - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état. - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général. - aliquem reum facere: accuser qqn. - consulem aliquem facere: nommer qqn consul. - facere aliquem certiorem: informer qqn. - facere invisum, Hor.: rendre odieux. - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique. - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains. - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus. - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser. - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer. - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu). - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir. - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur. - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén. - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot. - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain. - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn. - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre. - fac + prop. inf.: suppose que. - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas. - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort. - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent. - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous. - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier. - facere medicinam: exercer la médecine. - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier. - mercaturas facere: faire le commerce. - facere stipendia: être soldat, servir. - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice. - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon. - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent. - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch]. - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice. - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps). - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course. - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre. - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn. - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn. - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à. - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch. - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn. - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence. - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe. - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris? - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer. - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier. - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter. - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale. - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits. - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique). - (se) facere aliquo: se rendre quelque part. - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles. - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.* * *făcĭo, ĕre, fēci, factum - impératif présent: fac/facite - face: forme archaïque employée surtout par Plaute et Térence. - futur simple: facie = faciam (Cato). - voir les formes archaïques: faxo, faxim. - voir la conjugaison du passif: fio, fieri, factus sum. - voir l'article fio. [st1]1 [-] faire, exécuter, effectuer, accomplir; agir, se conduire; faire que, faire en sorte que. - facere aliquid ex re: faire une chose avec une autre. - praedam ab hoste facere: faire du butin sur l’ennemi. - alicui non idem fecit, Cic.: n'en a-t-il pas usé ainsi avec qqn? - factus ad + acc.: fait pour. - facere ut: faire en sorte que (ut consécutif). - fac ut sciam ou fac sciam: fais en sorte que je sache. - face mittas, Ter.: aie soin d'envoyer. - facere hoc, ut: faire ceci, à savoir que (ut explicatif, développant hoc). - di faxint ne.... (faxim... = faciam...): fassent les dieux que... ne... pas. - avec adv.: agir, se comporter, se conduire. - facio libenter ut: il m'est bien agréable de. - bene (recte) facis quod: tu fais bien de. - facis tu quidem fraterne quod me hortaris: tu te conduis vraiment en bon frère en m'exhortant. - facis injuste si: tu commets une injustice si... - alicui bene (male) facere: se comporter bien (mal) à l’égard de qqn. - arroganter facit cum: il montre de la présomption en... - facere amice, Cic.: agir en ami. - homines captivos qui catenis vinciunt nimis stulte faciunt mea quidem sententia, Plaut. Men.: ceux qui tiennent enchaînés des captifs font une très grosse sottise, à mon avis. - factum optume: tant mieux. - in re plurimum facere: réussir très bien dans qqch. - mature facto opus est ( facto → participe neutre au lieu de l’inf.) il faut agir à temps. - facere ne + subj.: faire que ne... pas. - non possum facere quin, Cic.: je ne peux pas m'empêcher de. - facultatem recte judicandi alicui facere: donner à qqn la possiblilité de bien juger. - invitus feci: j'ai agi contre mon gré. - illum forma tremere facit, Ov.: ma beauté le fait trembler. - dictum ac factum: aussitôt dit aussitôt fait, sans délai. [st1]2 [-] faire, créer, produire, confectionner, façonner, construire, constituer, composer. - facere ova, Varr.: pondre des oeufs. - facere sobolem, Col.: avoir des petits. - facit grana malum, Col.: la pomme a des pépins. - facere statuam, Plin.: sculpter une statue. [st1]3 [-] procurer, causer, susciter, apporter, exciter. - impedimentum alicui facere: causer de l'embarras à qqn. - negotium facere: donner de l'embarras, causer des ennuis. - spem alicui facere: provoquer l’espoir de qqn. - facere insidias alicui, Nep.: tendre des embûches à qqn. - facere stomachum, Cic.: mettre en colère. - facere risum, Quint.: faire rire. [st1]4 [-] se procurer, acquérir, s'attirer. - facere praedam, Cic.: se procurer du butin. - facere omnia ad se, Petr.: tout tirer à soi. - facere manum, Cic.: ramasser une troupe. - facere nil sibi reliqui, Caes.: ne rien épargner - facere sibi fortunam, Liv.: être l'artisan de sa fortune. [st1]5 [-] souffrir (un dommage), éprouver, se trouver dans tel ou tel état. - facere damnum, detrimentum: subir une perte, un dommage. - facere jacturam, Cic.: supporter une perte. - bestiae simile quiddam faciunt, Cic.: les bêtes éprouvent quelque chose de semblable. [st1]6 [-] faire (remplaçant un verbe précédent). - an Scythes potuit pro nihilo pecuniam ducere, nostrates facere non potuerunt? Cic.: quoi! un Scythe a pu mépriser l'argent, et nos compatriotes n'ont pu le faire? [st1]7 [-] instituer, nommer, faire, rendre (ordinairement avec un attribut); mettre dans tel ou tel état. - facere agricolam ducem: faire d’un laboureur un général. - aliquem reum facere: accuser qqn. - consulem aliquem facere: nommer qqn consul. - facere aliquem certiorem: informer qqn. - facere invisum, Hor.: rendre odieux. - facere de Italia Africam, Flor.: faire de l'Italie une seconde Afrique. - fecerant de servitute Romanos, Flor.: d'esclaves ils étaient devenus Romains. - senatum bene sua sponte firmum firmiorem fecistis, Cic. Phil. 6: le sénat, déjà ferme de lui-même, vous l'avez affermi encore plus. - facere palam, Nep.: rendre public, publier, divulguer. [st1]8 [-] juger d'un certain prix, estimer, priser. - facere + gén. de prix: faire cas de, estimer. - magni, (parvi) eum facio: je l’estime beaucoup (peu). - voluptatem virtus minimi facit: la vertu fait très peu cas du plaisir. - dolorem nihili facere: ne faire nullement cas de la douleur, dédaigner la douleur. - facere + gén. autre que le gén. de prix: cf. esse + gén. - omnia quae mulieris fuerunt, viri fiunt dotis nomine, Cic. Top. 4: tous les biens qui appartenaient à la femme passent au mari sous le nom de dot. - Asiam populi Romani facere: mettre l'Asie sous la dépendance du peuple romain. - facere aliquid dicionis alicujus: mettre qqch sous le pouvoir de qqn. - omnem oram usque ad Hiberum flumen Romanae dicionis fecit, Liv. 21: il soumit à l'empire romain toute la côte jusqu'à l'Ebre. [st1]9 [-] faire une supposition, simuler, feindre. - fac + prop. inf.: suppose que. - faciamus deos non esse, Cic.: supposons que les dieux n'existent pas. - exitium fac me meruisse, Ov.: suppose que j'aie mérité la mort. - Herculem Homerus conveniri facit ab Ulysse, Cic.: Homère feint qu'Hercule et Ulysse se rencontrent. - feci sermonem inter nos habitum, Cic.: j'ai fait croire à un entretien entre nous. - facio me alias res agere, Cic.: je fais semblant d'être occupé ailleurs (= d'être distrait). [st1]10 [-] pratiquer, exercer (un métier); faire un sacrifice, sacrifier. - facere medicinam: exercer la médecine. - facere argentariam, Cic.: exercer le métier de banquier, être banquier. - mercaturas facere: faire le commerce. - facere stipendia: être soldat, servir. - facere sacra, Cic.: faire un sacrifice. - facere (s.-ent. sacra) Junoni, Cic.: sacrifier à Junon. - dii facientes adjuvant, Varr.: les dieux sont propices à ceux qui les honorent. - facere alicui deo aliqua re: sacrifier à un dieu qqch [au moyen de qqch]. - facere agno: [faire (un sacrifice) avec un agneau] = offrir un agneau en sacrifice. - cum faciam vitulâ pro frugibus, Virg. B. 3: quand j'offrirai en sacrifice un veau au lieu des fruits de la terre. [st1]11 [-] parcourir (un espace); passer (un temps). - cursu quingenta stadia facere, Just.: faire cinq cents stades à la course. - paucissimos dies una fecimus, Sen.: nous avons passé très peu de jours ensemble. [st1]12 [-] être d'un parti, être pour, être contre. - facere contra (adversus) aliquem: être contre qqn. - facere cum (ab) aliquo: agir avec qqn, être pour qqn, être du parti de qqn. - veritas cum hoc facit, Quint.: la vérité est pour lui. [st1]13 [-] convenir, être bon pour, être utile, aller à. - facere ad aliquam rem (alicui rei): être bon (efficace) pour qqch ou convenir à qqch. - non male facere cum aliquo, Ov.: aller bien à qqn, s'accorder avec qqn. - plurimum facit totas diligenter nosse causas, Quint.: il est très utile de bien connaître l'ensemble des causes. [st1]14 [-] faire, présenter telle ou telle forme, présenter telle ou telle désinence. - paries facit ventrem, Dig.: le mur se bombe. - cur pater patris facit? Quint.: pourquoi pater fait patris? - facere + inf. ou part.: représenter, supposer, imaginer. - cum ariete colloquentem facere: représenter Polyphème s’entretenant avec un bélier. - Xenophon facit Socratem disputantem: Xénophon représente Socrate en train de discuter. - poetae impendere saxum Tantalo faciunt: les poètes représentent un rocher suspendu sur (la tête de) Tantale. - fecerat et viridi fetam Mavortis in antro procubuisse lupam, Virg. En. 8: Il avait représenté, couchée dans l'antre verdoyant de Mars, une louve qui venait d'avoir des petits. - Plato aedificari a deo mundum facit, Cic. N. D.: Platon imagine le monde construit par un dieu. [st1]15 [-] se rendre, aller (emploi non classique). - (se) facere aliquo: se rendre quelque part. - facere ad stelas, Petr. 62: se rendre du côté des stèles. - intra limen sese facit, Apul. M. 5, 2: il franchit le seuil.* * *Facio, facis, feci, factum, facere. Faire.\Facit hoc argentum. Plaut. Argent est cause de cela.\Factum, in responsione. Terent. - dic mihi, Aufugistin'? C. hera, factum. Il est ainsi, Ouy.\A se aliquid facere. Cic. De soymesme.\Facere ab aliquo. Cic. Faire pour aucun, Servir au propos d'aucun.\Facit ad difficultatem vrinae. Plin. Sert quand on ne peult pisser, Est bon et pertinent pour faire uriner.\Non facit ad stomachum haec res. Mart. Ne plaist point.\Ad vnguem factus homo. Horat. Parfaict en toutes choses.\Facere abortum. Plin. Avorter.\Quae res mox acorem facit. Columel. Faict aigrir.\Accessionem facere dicuntur hostes. Plancus ad Ciceronem. S'accroistre et multiplier.\Adiutorium in aliquam rem. Suet. Aider à faire quelque chose.\Facite adsitis domi. Terent. Faites que soyez en la maison.\Adulterium. Gellus. Commettre adultere.\AEgre alicui facere. Terent. Faire fascherie.\AEqui boni. Terent. Prendre en bien, En bonne partie.\AEs alienum. Liu. S'endebter, Faire des debtes.\AEstimationem. Caesar. Priser et estimer.\Alienationem. Cic. S'estranger.\Ambitus circa rem aliquam. Liu. Tournoyer à l'entour, Faire grandes virevoustes et tournoyements.\Facis amice: sed, vt mihi videris, non recte. Cic. Tu fais en ami.\Animum alicui facere. Liu. Bailler courage, Encourager.\Animos facere alicui in aliquem. Ouid. L'enorgueillir et faire fier.\Faciunt animos diuitiae. Liu. Elles enflent le coeur de l'homme, et enorgueillissent.\Apertum aliquid facere alicui. Lucret. Declarer.\Ardorem animis. Liu. Enflammer, Allumer.\Ascensionem ad locum aliquem. Plaut. Monter.\Assulas foribus. Plaut. Rompre les portes et briser.\Aucupium auribus. Plaut. Escouter, Prester l'oreille.\Audaciam hosti. Liu. Bailler audace et hardiesse.\Auritum populum. Plaut. Faire que le peuple se taise et escoute.\Authoritatem. Cic. Bailler grande authorité et opinion.\Auxilia mercede facere. Tacit. Aider pour l'argent.\Facere se bardum. Plaut. Contrefaire le lourdault et le sot.\Bene fecit Silius, qui transegerit. Cic. Il a bien faict.\Sibi bene facere. Plaut. Prendre du bon temps.\Bustum. Cic. Faire des funerailles.\Cadauer. Apuleius. Tuer aucun.\Caedem. Cic. Faire meurtre.\Calorem. Plin. Esmouvoir une chaleur.\Capitale facere dicuntur leges. Plin. Digredi via, capitale leges fecere. Les loix ont defendu cela sur peine de la teste.\Caput facere dicuntur folia herbae. Plin. Fructifier et grener.\Castra. Cic. Camper, Asseoir le camp, Faire un fort.\Caulem. Columel. Jecter hors et produire sa tige.\Cautionem. Caesar. Le rendre plus fin et advisé.\Se celerem. Plaut. Se haster.\Censuram vini in epulas regis. Plin. Faire la preuve et l'essay du vin, Gouster et taster.\Certamen. Liu. Mettre noise entre quelque gens.\Quid patrum et plebis certamen facimus? Liu. Pourquoy mettons nous noise entre les Senateurs et le menu peuple?\Certiorem. Cic. Acertener, Advertir au vray.\Clamores. Cic. Exciter le peuple à s'escrier par admiration.\Classem. Caes. Faire une multitude de navires.\Coenam alicui. Plin. iunior. Luy donner à soupper.\Coenas cum aliquo. Cic. Prendre ses repas avec aucun.\Cognomen colli. Liu. Surnommer.\Commentarios. Caes. Faire registres.\Commercium sermonum. Liu. Iam per longinquitatem belli commercio sermonum facto. Apres que par la longueur de la guerre qu'ils avoyent eu ensemble, ils commencerent à entendre le langage les uns des aultres.\Commutationem rerum facere. Caes. Magna erat rerum facta commutatio. Les choses estoyent fort changees.\Compendium. Plaut. Si ad saxum quod capessit, ea deorsum cadit, errationis fecerit compendium. Elle se fourvoyera moins.\Vt faciam praeconis compendium. Plaut. Que je respargne un crieur qu'il me fauldroit avoir.\Paululum sui compendii. Cic. Faire quelque peu de son prouffit.\Compotem votorum. Plin. iunior. Accorder à aucun ce qu'il demande et requiert.\Conceptum. Columel. Concevoir.\Concilia. Liu. Faire assemblees.\Concitationes. Caes. Faire des esmeutes.\Concursum. Caes. Quand plusieurs courent quelque part ensembleement et à la foule.\Confidentem. Plaut. Enhardir.\Confidenter. Plaut. Faire hardiment, et avec grande asseurance.\Coniecturam. Cic. Deviner, Conjecturer.\Coniecturam de odore. Plaut. Deviner par l'odeur que ce peult estre.\Coniecturam facere de moribus alicuius. Plin. iunior. Deviner quels sont ses meurs.\Coniecturam ex re aliqua. Terent. Quantum ex ipsa re coniecturam fecimus. Selon que nous avons peu deviner et estimer par la chose.\Quum coniecturam egomet mecum facio. Plaut. Selon que je peuls penser et estimer.\Conquisitionem. Liu. Faire une recherche.\Consilium. Liu. Donner conseil et advis.\Consilio alterius. Plaut. Faire par son conseil, Suyvre son conseil.\Consuetudinem alicui cum altero. Cic. Estre moyen que l'un hante fort l'autre.\Consulem. Cic. Creer.\Contentionem alicuius rei. Cic. Debatre quelque chose par parolles.\Controuersiam. Liu. Mettre en doubte ou en debat et different.\Controuersiam alicui de re aliqua. Sene. Debatre contre aucun.\Contumeliam. Plaut. Faire oultrage, Oultrager aucun.\Conuitium. Cic. Injurier.\Copiam argenti alicui facere. Plaut. Luy prouvoir d'argent, Luy en faire recouvrer.\Sui copiam facere. Plin. iunior. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.\Copiam consilii sui. Cic. Recevoir et ouir un chascun qui veult venir demander conseil, et luy donner.\Quod maxime cupiebas, eius copiam feci tibi. Plautus. Je t'ay faict jouir de ce que tu desirois.\Copiam facere, pro Facere potestatem. Liu. Donner congé de faire quelque chose, Permettre.\Factum culpa illius. Terent. Ce a esté par sa faulte.\Cum aliquo facere. Cic. Faire et tenir pour luy, Luy favoriser, Tenir son parti.\Cum aliquo facere, et idem sentire. Cic. Estre de son opinion et advis.\Facit cum hoc veritas. Ci. La verité est pour luy, ou fait pour luy.\Curiam facere. Plin. Bastir un palais, ou une sale, où le senat se puisse assembler.\Facere damnum. Plaut. Recevoir dommage, Faire perte.\De consilio alterius facere. Cic. Par le conseil d'autruy.\De sententia alicuius. Ci. A son adveu et selon sa fantasie et opinion.\Deditionem alicuius hosti facere. Liu. Le livrer entre les mains de son ennemi.\Deditionem ad hostem. Quintil. Se rendre à la merci de son ennemi.\Deditione facta. Caes. Apres qu'on se fut rendu.\Delectum studiorum. Quintil. Eslire.\Delectum militum. Caes. Choisir, Faire eslite de gens de guerre.\Here facis delicias. Plaut. Tu te jases, mocques, ou gaudis.\Nimias delicias facis. Plaut. Tu es trop plaisant, Tu fais trop d'esbats.\Nimis es morosus. Tu es trop potieux, Il te fault trop de choses.\Descensionem. Liu. Descendre des navires sur la terre, Prendre terre.\Desyderium alicuius. Liu. Faire qu'on desire et regrette aucun.\Detrimentum. Cic. Recevoir dommage.\Dicta. Ouid. Faire ce qu'on a promis.\Differentias faciunt et folia. Plin. Font la difference.\Auro dignitatem per annulos fecit. Plin. Donna authorité à l'or.\Discrimen. Plin. Faire difference.\Diuiduum. Terent. Partir, Diviser.\Diuitias ex re aliqua. Plaut. S'enrichir.\Dulcedinem. Senec. Engendrer une doulceur.\Duritias facere. Plin. Faire et engendrer des duretez.\Emolumentum. Cic. Faire ou porter prouffit.\Errorem. Cic. Faire saillir ou errer.\Eruptionem. Caes. Faire une saillie sur les ennemis.\Ex animo. Terent. Faire de courage, Naifvement.\Ex necessitate. Plin. iunior. Par necessité et contraincte.\Excidionem oppido. Plaut. Le destruire.\Excursiones in agrum hostilem. Liu. Faire des courses.\Exempla faciam in te. Plaut. Je te puniray en telle sorte, que les autres y prendront exemple.\Exercitum. Plin. iunior. Assembler une armee.\Exitum. Senec. Petens vt viderent, quem admirator auri exitum faceret. Quelle fin faisoit celuy qui, etc. Quelle seroit la fin de celuy qui, etc.\Expectationem. Cic. Mettre en attente.\Expeditum ex impedito. Plaut. Despestrer et delivrer aucun.\Fac esse. Cic. Pren le cas qu'ainsi soit.\Facite hoc meum consilium, legiones nouas non improbare. Cic. Prenez le cas que, etc.\Me fac posse tuto, multi etiam hortantur, num etiam honesté? Cic. Pren le cas que je le puisse sans danger.\Facere parentes et liberos extraneos. Plin. iunior. Estrangier et faire separation d'entre les peres et les enfans.\Facere facile. Plaut. Faire aiseement et facilement.\Factu facile. Terent. Aisé à faire.\- fecisti hercle facetias, quum hoc donauisti Dono tuum seruum. Plaut. Tu m'as faict rire.\Facultatem. Cic. Permettre, Donner povoir et congé.\Famam. Quintil. Bailler bruit.\Familiam vnam. Terent. Assembler deux maisons en une.\Fidem. Cic. Faire foy, Faire que aucun nous croye.\Fides verbis tuis non fit. Quintil. On ne te croit pas, On n'adjouste point de foy à tes parolles.\Finem facere. Cic. Faire fin, Finer, Desister, Se deporter de faire quelque chose.\Foedus. Plaut. Faire alliance.\Formidinem facere. Tacit. Faire paour.\Fortiter facere. Quintil. Faire quelque acte de prouesse.\Facere et parare magnam fortunam. Liu. Dresser ses affaires en sorte qu'elles se portent bien, Se dresser un bon heur.\Fraudem legi. Plaut. Liu. En gardant les mots contrevenir au sens de la loy.\Frugem. Plaut. Prouffiter, Gaigner.\Fugam. Plaut. S'enfuir.\Funus alicui. Cic. Faire ses obseques et funerailles.\Funus prandio. Plaut. Manger tout le disner.\Furta. Cic. Desrobber.\Gloriam alicui. Plin. iunior. Le mettre en bruit et reputation.\Gradum. Cic. Marcher.\Gradum ad aliquid. Quintil. S'arrester à faire quelque chose petite et basse pour parvenir à plus grande.\Gradum. Liu. S'advancer en quelque chose, et avoir ja gaigné un poinct de ce où on veult parvenir.\Maioribus in Africam ex hac prouincia gradus imperii factus est. Cice. Ce fut le degré par où noz ancestres monterent et parvindrent jusques à conquester Afrique.\Gratiam facere. Suet. Donner congé, Permettre.\Gratiam iusiurandi. Plaut. Suet. Tenir aucun quicte de son serment, tout ainsi que s'il avoit juré, et ne le faire point jurer, Dispenser du serment.\Bononiensibus gratiam fecit coniurandi cum tota Italia pro partibus suis. Suet. Il les quicta et dispensa, et leur permist de, etc. Il leur donna congé et liberté de, etc.\Gratiam delicti. Sallust. Faire grace, Pardonner.\Gratiam legis. Bud. Dispenser de la loy.\Gratulationem ad omnia deorum templa nomine alicuius facere. Cic. Remercier Dieu.\Gratum. Cic. Faire chose aggreable.\Grauidam facere. Plaut. Engrossir une femme.\Haeredem facere. Cic. Faire son heritier.\Haesitationem alicui. Plinius iunior. Le mettre en doubte, Le faire doubter.\Halitum iucundiorem. Plin. Faire bonne haleine et doulce.\Se hilarum. Terent. Faire joyeuse chere, Se resjouir.\Hilarem. Plin. Glans fagea suem hilarem facit. L'engresse, Le fait gras et en bon poinct.\Honeste facere. Quintil. Faire acte d'honnesteté.\Hospitium. Cic. Faire alliance d'hospitalité avec aucun.\Hostilia. Pli. iun. Faire toutes les cruautez que font les ennemis.\Facere iacturam. Plin. iunior. Recevoir perte et dommage.\Iacturam gloriae. Cic. Perdre sa gloire.\Iacturam in vnius mulierculae animula. Sulpitius ad Ciceronem. Avoir perte.\Iactus facere. Hirt. Jecter, Faire jectees.\Impensam et impensas. Cic. Faire despense, Despendre.\Impensas in stipendia militum. Liu. Contribuer pour la soulde des gensdarmes.\Imperata. Caes. Faire ce qui nous est commandé, Obeir.\Imperium. Plin. Eslever, Bastir, Mettre sus, ou Fonder et conquester.\Impetum. Cic. Venir impetueusement et de grand roideur contre quelque chose, et de toute sa force par mal talent.\Impressionem. Caesar. Idem. Quand plusieurs ensemble font un effort.\In ambiguo facere. Plin. Mettre en doubte, Faire doubteux.\Incendia facere. Caes. Mettre le feu, Faire des feuz.\Incertum. Liu. Rendre incertain, Mettre en doubte.\Incursionem in agrum Romanum. Liu. Un exploict de guerre, Une course.\Facite indicium, siquis vidit, siquis eam abstulit. Plaut. Enseignez moy si aucun, etc.\Inducias. Liu. Faire treves.\Infamem facere aliquem. Terent. Luy bailler mauvais bruit.\Initium facere. Cic. Commencer.\Iniuriam. Cic. Faire injure, Faire desplaisir et tort à aucun, Luy porter dommage.\Insidias. Cic. Espier aucun et guetter.\Insomnia. Plin. Faire resver.\Intercapedinem scribendi. Cic. Faire intermission d'escrire.\Intercessiones. Gellius, Tribuni plebis antiquitus creati faciendis intercessionibus. Les Tribuns furent creez à Rome pour se opposer et empescher que les grans Magistrats ne foulassent le commun populaire, ou pour se opposer et empescher les procedures des autres officiers qui leur sembleroyent contre la Republique.\Interuallum. Varro. Liu. Faire une pause.\Introitum. Colum. Entrer.\Inuidiam alicui. Liu. Mettre aucun en la male grace d'un autre.\Iratum aliquem alteri. Cic. L'irriter contre aucun.\Irruptionem. Cice. Quand ceulx de dehors et ennemis font une course et saillie sur ceulx de dedens.\Iter. Cic. Aller, Cheminer.\Iter pedibus. Cic. Aller à pied.\Iudicatum. Cic. Satisfaire et obeir à la sentence.\Iudicem. Plin. iunior. Faire juge aucun de quelque different.\Iudicium. Cic. Juger.\Iugulationem magnam. Hirtius. Copper la gorge à beaucoup de gens, Faire grande tuerie.\Iuramentum. Senec. Jurer.\Ius. Liu. Donner permission, Bailler povoir et puissance.\Iussa. Ouid. Plin. Faire ce qu'on nous commande.\Iusta alicui. Cic. Appaiser l'ame et l'esprit d'aucun trespassé qui n'estoit à repos, comme croyent les fols gentils.\Eos nunc laetantes faciam aduentu meo. Plaut. Je les esjouiray.\Lapidationes. Cic. Jecter force pierres.\Largitionem, siue largitiones. Cic. Faire largesse.\Legibus facere. Terent. Selon les loix.\Lites. Terent. Faire noise.\Lex quae litem faciat. Quintil. La loy dont vient et se meut le doubte.\Litem suam facere, Faire son propre faict de la cause d'un autre. Gellius, Litem meam absens facere nolui.\Longius aliquid exemplis facere. Cic. Prolonger.\Lucrum. Plaut. Gaigner.\Facere aliquantum lucri argenti. Plaut. Gaigner argent.\Ludos facere. Plaut. Se mocquer et gaudir d'aucun.\Ludos facere. Cic. Faire des jeux publiques.\Amor fecit maciem. Ouid. A amaigri.\Maculas. Plin. Maculer, Tacher.\Neque quid velim, neque nolim, facitis magni pessumae. Plaut. Il ne vous en chault gueres, Vous n'en faites compte.\Te semper maximi feci. Terent. J'ay tousjours tenu grand compte de toy, et t'ay fort estimé et prisé.\Manum. Cic. Faire amas de gens et assemblees.\Manu factum. Lucret. Faict à la main.\Matres facere. Ouid. Engrossir des femmes.\Facit mecum. Cic. Il est de mon opinion.\Memoriam tristem. Liu. Faire la memoire desplaisante et ennuyeuse.\Mentionem. Plaut. Faire mention.\Mercaturam. Cic. Demener marchandise, Mener train de marchandise.\Messem. Columel. Moissonner.\Minoris facere. Cic. Moins estimer.\Missa haec faciamus. Terent. Laissons cela, N'en parlons plus.\Me missum face. Terent. Laisse moy aller.\Missum facere legiones ad aliquem. Cn. Magnus. Envoyer.\Modum. Cic. Tenir mesure.\Quum modum irae nullum faceret. Liu. Voyant qu'ils ne s'appaisoit aucunement, et ne faisoit fin à son courroux.\Neque suum cuique ius modum faciebat. Liu. Il n'y avoit nul à qui sont droict servit de contentement, et qui se contentast de ce qu'il luy appartenoit.\Modos. Terent. Cic. Chanter.\Tantum nauis vna capta momenti fecit ad dilationem imminentis Romanis belli. Liu. Elle fut de si grande consequence.\Moram. Plin. iunior. Targer.\Ille se affirmare postero die, moram nullam esse facturum. Cic. Qu'il n'arresteroit point.\Nec hostes moram dimicandi fecerunt. Liu. Attargerent le combat, Retarderent.\Morem sibi. Liu. S'introduire une coustume, S'accoustumer.\Mortem. Columel. Faire mourir.\Motus. Liu. Faire esmotion et trouble.\Multam. Gell. Encourir une peine indicte.\Multam facere, pro Dicere. Cato. Faire commandement de payer aucune amende, Condemner à l'amende.\Munditias. Cato. Nettoyer.\Mutuum cum altero. Plaut. Luy faire le pareil.\Naturam alicuius rei sibi facere. Quintil. S'accoustumer tant à quelque chose, qu'elle nous soit comme naturelle.\Naufragium. Cic. Perdre sa navire par tempeste.\Naufragium gloriae, per metaphoram, pro Gloriam amittere. Cic. Perdre son honneur acquis.\Negotium alicui facere. Quintil. Luy faire ennui et fascherie, Le harceler.\Sed si te aequo animo ferre accipiet, negligentem feceris. Terent. Tu feras qu'il ne luy en chauldra.\Nihili. Cic. N'estimer en rien, N'en tenir compte.\Nobilem. Plin. Donner bruit.\Nomen. Plaut. Nommer, Bailler nom.\Nomen alicui. Liu. Donner bruit et renom.\Nomina facere. Cic. S'obliger envers aucun de certaine somme, sans ce que celuy qui s'oblige en touche aucun denier.\Nomen cum vineis facere. Colum. Compter à ses vignes l'argent qu'on employe pour les facons avec esperance de le recouvrer, ensemble du prouffit par dessus.\Non facio qui sis, qui nonsis, floccum. Plaut. Il n'en m'en chault qui tu sois, ou ne sois pas.\Notum facere. Plin. iunior. Faire à scavoir, Signifier.\Obnoxium sibi aliquem. Plaut. L'asservager et assubjectir à nous et à faire nostre plaisir.\Obsidium. Plaut. Assieger, Tenir le siege devant une ville.\Facito opulentum obsonium. Plaut. Appreste force viande.\Fit mihi obuiam. Terent. Je le rencontre.\Odium vitae facere. Plin. Faire enhair sa vie.\Officium suum. Terent. Faire son office et debvoir.\Officia alicui. Gell. Luy faire honneur et plaisir.\Factum oportuit. Plaut. Il devroit desja estre faict.\Optionem. Cic. Bailler le choix.\Opus. Terent. Travailler, Labourer.\Orbes facere. Sallust. Se mettre en rond. Vide ORBIS.\Otium. Virg. Mettre aucun à repos, Le mettre à son aise, Donner le loisir. \ Oua. Varro. Pondre.\Facere pactiones cum aliquo. Ci. Traicter et convenir avec aucun.\Palam aliquid facere. Cic. Publier.\Par. Plaut. Faire raison.\Non par videtur facere. Plaut. Il ne fait pas honnestement et selon que raison le requiert.\Feceris par tuis caeteris factis, patrem Tuum si percoles. Plaut. Tu seras chose convenante.\Cum influentibus negotiis paria fecisti. Plin. iunior. Tu as travaillé selon que tes affaires le requeroyent, Tu as satisfaict.\Paria facere. Cic. Egualiser, Egualer, Faire tout un.\Haec negotiatio curam villici auocat, nec vnquam patitur eum cum rationibus domini paria facere. Colum. L'empesche de faire la besongne si bien qu'elle revienne et se rapporte au compte de son maistre, Qu'il en rende compte entier.\- vtinam esset mihi Pars aequa amoris tecum, ac pariter fieret, vt Aut hoc tibi doleret itidem, vt mihi dolet: Aut ego isthuc abs te factum nihili penderem. Terent. Qu'il nous fust de mesme à l'un et à l'autre, ou qu'il t'en despleust autant qu'à moy, ou que je ne le prinsse non plus à cueur que toy.\Partes. Cic. Partir.\Participem consilii sui. Plaut. Communiquer son secret.\Partum. Plin. Produire.\Parui facere. Plaut. Peu estimer.\Pausam. Plautus, Ego pausam feci. Je m'en deportay.\Pecuariam facere. Sueton. Faire mestier de gouverner et nourrir du bestiail.\Peculatum. Plaut. Voller aucun, Piller et desrober.\Pecuniam. Cic. Gaigner et amasser argent.\Periculum. Liu. Faire preuve, Esprouver, Essayer.\Periculum ex aliis facere. Terent. Prendre exemple sur autruy.\- fac periculum in literis, Fac in palaestra. Teren. Esprouve le aux lettres et à la luicte.\Periculum legionum facere. Caesar. Les mettre en espreuve.\Permutationem cum aliquo. Cic. Faire eschange.\Perspicua sua consilia facere. Cic. Les descouvrir et donner à congnoistre.\Pestilentiam. Colum. Engendrer la peste.\Pili non facere. Catul. N'estimer à la valeur d'un poil.\Piraticam facere. Cic. Estre pirate et escumeur de mer.\Plagam. Cic. Blesser, Navrer.\Planum. Cic. Oster tout destourbier qui empesche qu'on ne congnoisse la verité, Monstrer clerement et evidemment.\In omni parte huiusce officii plurimum facit, totas nosse causas. Quintil. Il sert de beaucoup.\Pluris siue plurimi facere. Cic. Plus ou fort estimer.\Facio pluris omnium hominum neminem. Cic. Il n'y a hommes que j'estime tant.\Minimum ponderis facit. Plin. Il poise le moins.\Potestatem. Cic. Bailler congé, Permettre, Donner povoir et puissance.\Potestatem quarundam literarum. Cic. Bailler certaines lettres à aucun, et les mettre en sa puissance.\Potestatem sui. Cic. Donner audience aux gens, et les laisser parler à soy.\Radix coeliacis praeclare facit. Plin. Aide fort et donne remede.\Praeconium. Cic. Estre crieur publique faisant les cris et proclamations és encants.\Praedam. Cic. Prendre un butin, Butiner.\Praegnantem. Plaut. Engrossir une femme.\Praelium. Caesar. Donner bataille, Combatre.\Praelium aduersum facere. Caesar. Perdre la bataille.\Plurima praelia secunda fecerant. Caesar. Avoyent gaigné plusieurs batailles.\Precationes. Liu. Prier.\Pretium. Plin. Priser.\Profectionem. Caesar. Se partir et desloger.\Profectum. Plin. iunior. Prouffiter.\Progressum in studiis. Cic. S'advancer en l'estude et fort prouffiter.\Prolixe facere. Cic. Amplement, Liberalement.\Promissum. Cic. Tenir ou accomplir sa promesse.\Qua pronuntiatione facta. Caesar. Apres avoir ce ordonné et publié.\Propaginem. Plin. Prouvigner, Jecter des jectons.\Aliquem propitium facere. Plaut. Appaiser.\Prouentum maiorem. Colum. Ea res maiorem facit prouentum. Est cause de plus grand rapport et revenu.\Pugnum. Cic. Fermer la main.\Quaestum. Terent. Gaigner.\Facere quamplurimum gnatis. Terent. Leur amasser force biens.\Non ignoras quanti fecerim Scipionem. Cic. Combien je l'ay prisé et estimé.\Quid me faciam, nescio. Terent. Je ne scay que je feray.\Quid iis fiet, si huc Paulus venerit? Cic. Que deviendront ils?\Diodoro quid faciam Stoico? Cic. Que feray je, ou diray je de Diodorus? Comment l'appaiseray je, et cheviray je avec luy?\Quid de P. Clodio fiat, rescribe. Cic. Que l'on en faict, Comment on le traicte.\Quid hoc homine faciatis? Cic. Que feriez vous de cest homme?\Quod fuit viri optimi, fecisti, vt necui innocenti, etc. Cic. Tu as faict ce que devoit faire un homme de bien, c'est que, etc.\Quidam faciunt aperte quod rixemur. Quint. Ils sont cause.\Quietem infestam alicui facere. Lucret. L'empescher de dormir à son aise.\Faciam quo minus hoc agas. Plaut. J'empescheray.\Facere aliquid ratione. Cic. Faire quelque chose pour cause.\Ratum facere. Liu. Verifier et homologuer, Ratifier.\Rebellionem. Caes. Rebeller, Se revolter.\Reducem facere. Plaut. Raconvoyer, Ramener.\Nihil reliqui sibi ad celeritatem facere. Caes. Se haster tant qu'il est possible.\Reliquos. Caes. Siquos fortuna fecisset reliquos. Si par fortune aucuns estoyent eschappez et demourez sans estre tuez.\Rem facias palam. Terent. Di le, Descouvre nous toute la besongne.\Rem facere. Terent. Acquerir, Amasser des biens.\Labienus rem meliorem fecit. Cic. Nous sommes bien renforcez par la venue de Labian, Il a bien amendé nostre affaire.\Remedium lieni. Plin. Donner remede, Remedier.\Remissionem. Vlpia. Faire renvoy, Renvoyer.\Rempublicam magnam ex parua. Sallu. Accroistre, Augmenter.\Reuersionem. Plaut. Retourner.\Reum. Cic. Accuser.\Risum. Quintil. Faire rire.\Robur. Quintil. S'enforcir, Devenir fort.\Salutationem. Hirt. Saluer.\Sanguinem. Liu. Espandre sang, Tuer.\Sanum Plaut. Guarir.\Satis. Plaut. Satisfaire et payer, Contenter.\Satis alicui facere. Cic. Contenter, Assouvir.\Scelus. Cic. Faire quelque meschanceté.\Scire facere. Plaut. Faire scavoir.\Scriptum facere. Liu. Estre greffier.\Secessionem. Liu. Quand une partie du peuple par une sedition se bande, et se depart d'avec les autres avec deliberation de maintenir sa querelle par voye de faict et par armes.\Idem sentire, et secum facere. Cic. Estre de son opinion.\Securitatem. Liu. Mettre hors de soulci, Asseurer.\Seditionem. Caes. Esmouvoir sedition.\Sementem. Liu. Semer.\Semitam. Plaut. Faire sentier, et marcher par, etc.\Senatusconsultum. Cic. Assembler le Senat, et faire passer par la court, et authoriser son entreprise.\Fit sermo inter eos. Cic. On devise et parle on ensemble.\Significationem. Caes. Faire signe.\Silentium. Plaut. Se taire.\Fac silentium. Plaut. Tais toy.\Silentio facto tali oratione est vsus. Liu. Apres qu'on eut faict silence.\Silentium factum per praeconem. Liu. Il fut crié que chascun se teust.\Sobolem. Plin. Faire des petis, Progenier.\Societatem cum aliquo. Liu. Faire alliance avec luy, et le prendre à compaignon.\Societatem rerum. Cic. Faire communauté de biens.\Somnum. Plin. Faire dormir.\Speciem cruentae victoriae. Liu. Tribuni militum quinque amissi, et pauci equites Romani, cruentae maxime victoriae speciem fecerunt. La perte de cinq ou six capitaines, et de peu de gens à cheval, feit trouver la victoire dommageable, feit que la victoire sembla estre, etc.\Spem. Liu. Donner esperance.\Spiritus. Liu. Esmouvoir le courage, Bailler courage.\Sponsionem. Martian. Faire une gajure, ou par ordonnance du juge, ou de son bon gré.\Sponsionem de re aliqua. Cic. Maintenir quelque chose sur certaine peine.\Stipendia sub aliquo. Liu. Estre à la guerre soubs la charge d'aucun capitaine, à la soulte d'un peuple, roy, empereur, ou autre.\Qui cum eo stipendia fecerint. Liu. Qui avoyent esté compaignons de guerre avec luy.\Stipendiarios. Caes. Rendre un peuple tributaire.\Stomachum alicui. Cic. Faire despit.\Stragem hostium. Cic. Faire grande tuerie, Renverser beaucoup d'ennemis par terre.\Suauium alicui. Plaut. Baiser.\Sumptum. Plaut. Despendre, Faire despense.\Suspicionem. Cic. Mettre en souspecon.\Plebem facere suam. Terent. Gaigner la faveur du peuple.\Syngraphas. Cic. Faire cedulles signees de son sing.\Facere taedium. Liu. Faire enhair aucune chose, Faire engendrer ennuy d'aucune chose en l'esprit d'aucun.\Temulentiam. Plin. Faire enyvrer.\Terrorem. Liu. Espovanter.\Testem facere aliquem. Ouid. Prendre à tesmoing.\Testudinem facere dicuntur milites. Liu. Quand une bande de gens de pied se serrent pres l'un contre l'autre, ayant rondelles et pavois sur leurs testes, en sorte qu'on ne les peult voir, et sont couvers en facon d'une tortue.\Tranquillitatem. Plaut. Accoiser.\Habe animum lenem, et traquillum face. Plaut. Appaise toy.\Facta transacta omnia. Terent. Tout est accompli, C'est tout faict.\Transitum alicui facere. Liu. Bailler passage.\Sol in Pisces transitum facit. Columel. Entre.\Transitionem facere. Hirtius. Se revolter.\Trepidationem. Liu. Faire trembler de paour.\Turbas. Plaut. Faire trouble et esmeute.\Tussim. Sene. Engendrer la toux.\Tyrocinium. Budaeus. Faire chef d'oeuvre.\Vadimonium facere, quod et Promittere dicitur. Cic. Promettre de comparoistre au jour de l'assignation.\Vecturam. Quintil. Estre voicturier.\Vela. Cic. Faire voile, Desployer les voiles.\Vellaturam. Varro. Faire l'estat d'un chartier.\Ventum. Plaut. Esventer.\Verum. Plaut. Vt quicquid sit, verum quamprimum faciam. Que je le die au vray.\Facere verbum, siue verba. Cic. Dire quelque mot, Parler.\Nunquam cuiquam nostrum verbum fecit. Terent. Il ne parla jamais depuis un mot à aucun de nous.\Verba quidem haud indocte fecit. Plaut. Il n'a pas trop mal parlé. \ Ita verba fecit. Liu. Il dict ainsi.\Multa verba facere. Cic. Avoir beaucoup de parolles, Tenir long propos.\Si haec tecum duo verba fecisses, Quid ago? respirasset cupiditas. Cic. Si tu eusses dict ces deux mots.\Vestigium. Cic. Marcher, Faire un pas.\Vestigium in possessionem. Cic. Mettre le pied dedens quelque heritage.\Viam. Plaut. Marcher, Passer par quelque lieu.\Sibi viam ad castra. Liu. Se faire voye.\Victoriam. Plin. Vaincre.\Vim corpori. Liu. Tuer, Oultrager, Violer, Faire violence.\Maximam vim cum aliquo populo facere. Cice. Courir sur aucun avec grande assemblee de gens.\Vindemiam. Varro. Vendenger.\Vires. Quintil. S'enforcir.\Vitium facere. Ci. Quand un mur ou maison se desment et s'affaisse, et se fend, tellement qu'il la fault abbatre.\Vnguentariam. Plaut. Faire mestier de vendre huiles et oignemens à plaisirs et delices.\Voces. Gell. Parler.\Vota. Cic. Faire prieres et supplications.\Vrinam facere. Colum. Pisser.\Vsum sibi facere scelerum. Lucan. S'accoustumer.\Fecit vt vigilem. Plaut. Il m'a enchargé de veiller.\Facturum credo vt habeas quicum cantites. Terent. Tu feras tant que tu, etc.\Faciam vt potero. Cic. Je feray ce que je pourray.\Fit vt pretio nouus vincat. Cic. Il se fait, Il advient que, etc.\Facere vulnera. Liu. Blesser, Navrer.\Iandudum factum est quum primum bibi. Plaut. Il y a ja long temps que j'ay beu premierement.\Biennium iam factum est, postquam abii domo. Plaut. Il y a ja deux ans.\Facile est factu. Licret. Il est aisé et facile à faire.\Faciendum fuit. Terent. Il le falloit faire, Il falloit qu'il fust ainsi faict, C'estoit force.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
in aequa manu — /in iykwa maenyuw/ In equal hand … Black's law dictionary
in aequa manu — /in iykwa maenyuw/ In equal hand … Black's law dictionary
in aequa manu — In equal hand; that is, in the hands of an indifferent person … Ballentine's law dictionary
in aequali manu — Same as in aequa manu … Ballentine's law dictionary
CARE Puer — apud Papinium Statium, Achill. l. 1. v. 250. dubitatque agnoscere matrem Occupat illa manu, blandeque affata paventem: Si mihi, Care puer, thalamos sors aequa dedisset, Quos dabat, aethereis ego te complexia tenerem Sidus grande plagis: Allocutio … Hofmann J. Lexicon universale
CAVA — I. CAVA foramina in muris facta, Livio, l. 24. c. 24. Murum ab imo ad summum crebris cubitalibus fere cavis aperuit, per quae cava pars sagittis, pars sccrpionibus modicis ex occulto petebant hostem. Genere primo apud Varronem, l. 3. c. 15. de… … Hofmann J. Lexicon universale
EXORCISTA — inter 7 gradus Ecclesiae, ab Hieronymo recitatos locum non habet; ab inferioribus tertius numeratur, hoc ordine: Ostiarius, Lector, Exorcista, Acolythus Subdiaconus, Presbyter. Exorcistarum tamen meminit Hieronym. Comm. in Matth. c. 12. v. 27.… … Hofmann J. Lexicon universale
JUDICIA — in Rep. Rom. primum penes Senatum fuêrunt, ex lege Romuli, cuius meminir Dion. Halic. quod eriam longo rempore sub Consulibus observatum. Donec C. Sempronius Gracchus Tr. Pl. lege latâ, ea ad solos Equires transtulit, postquam paucis ante Annis… … Hofmann J. Lexicon universale
LANCEA — an quod aequâ, lance, i. e. aequaliamento, ponderata vibretur, an ex Graeco λογγη? Aetoli, Marte geniti, inventum dicitur Plin. l. 7. c. 56. Sagittas Persen Persei fil. invenisse dicunt: lanceas Aetolos iaculum cum amento, Aetolum, Martis fil.… … Hofmann J. Lexicon universale
rençon — Rençon, f. acut. Soit qu il vienne du Latin Redemptio. (Auquel cas se doit escrire par ç.) ou de cet autre Latin Repensum. (Auquel cas doit estre escrit par s.) Il le faut escrire par e, et non par a. Et signifie le pris qu on baille pour la… … Thresor de la langue françoyse
Tag — 1. Alen Doach hîsch, äs mäkest hîsch; un Sangtich hîsch, dâd äs hîsch. (Siebenbürg. sächs.) – Schuster, 368. 2. All Dag is ken Joarmarkt. (Strelitz.) 3. All Dage is kîn Sonndag (kîn Karkmess, sün kîn Fangeldage). (Oldenburg.) 4. All Doag wat Nîgs … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
